БАЛЛИСТИКА
БАЛЛИСТИКА (нем. Ваllіstік - ыргытам) - артиллерия снаряды, авиабомба, мина, гранат ж-а ок-дарынын, ошондой эле ракета ж-а анын согуш блокторунун, космос аппаратынын ж. б-дын кыймылы жөнүндөгү илим. Мындай кыймылга нерсени запас кинетикалык энергияга ээ кылуучу күүлөнүп (активдүү) учуу ж-а ал энергияны чөйрө каршылыгын, оордук күчүн жеңүүгө сарптаган эркин (пассивдүү) учуу мүнөздүү. Баллистика теориялык ж-а асман механикасынын, термо-, газо ж-а аэродинамиканын, ок-дарынын күйүү, математикалык статистика теорияларынын, ыктымалдык ж-а башкаруу теориясынын ж. б. закондорго негизделет. Баллистиканын негизги ыкмасы - снаряд ж-а ракета кыймылдарын детерминацияланган ж-а стохастикалык мазмундагы дифференциалдык ж. б. теңдемелер системасына негизделген эсептөө техникасынын жардамы м-н математикалык моделдөө. Аскер ишинде, космонавтикада, криминалистикада ж. б-да кеңири пайдаланылат. Най системасынын ж-а ракетанын (реактивдүү снаряддын) Баллистикасынын курамдык бөлүктөрү болуп ички ж-а сырткы Баллистика эсептелет. И ч к и Баллистика - курал найынын каналында ыргытуучу заряд күйгөндө пайда болгон газдын таасири астындагы снаряддын кыймылын, ошондой эле аткан учурда найдын каналында же ракетанын күйүү камерасында пайда болгон башка процесстердин закон ченемдүүлүгүн изилдейт. Анын негизги бөлүмдөрү: пиростатика, пиродинамика, куралды Баллистикалык долбоорлоо. С ы р т к ы Баллистика - кыймылга келтирүүчү түзүлмөнүн өз ара аракети, ошондой эле бул кыймылга таасир этүүчү факторлор токтогондон кийинки ракета, снаряд ж. б-дын кыймылын изилдейт. Анын ыкмалары башкаруучу күчтөр ж-а моменттердин таасирисиз космос аппаратынын кыймылынын закон ченемдүүлүгүн окуп-үйрөнүүдө колдонулат. Баллистика Байыркы Грекияда Архимеддин атуучу куралдарды (катапульта, баллиста ж. б.) жасоосуна ж-а аларды колдонууга байланыштуу пайда болгон. Снаряддын кыймылын окуп-үйрөнүү 17-18-кылымдарда X. Гюйгенс (Нидерланд), П. Вариньон (Франция), И. Бернулли, Л. Эйлер (Швейцария) ж. б-дын иштери м-н байланыштуу өнүккөн. 20-кылымда орус окумуштуулары Н. Ф. Дроздов, И. П. Граве, Н. А. Забудский ж. б-дын Баллистиканын негизги маселелерин чечүүгө ж-а эсептөө ыкмасын өнүктүрүүгө байланышкан иштери дүйнөгө белгилүү болгон.