ВАЙБХАШИКА

ВАЙБХА́ШИКА (санскритче: түшүндүрүү, баяндап жазуу) – будда салтындагы философиялык мектеп; махаяна жана индуизм мектептеринин башкы оппоненти. Б. з. ч. 3–2-кылымдарда түзүлгөн. Негиздөөчүсү Васумитра, эӊ ири теоретиги – Васубандху. Бул мектептин философиясы өткөндөгү, учурдагы, келечектеги аӊ-сезимдер менен болмуштар агымын түзүүчү реалдуу түрдө жашап дхармалар жөнүндөгү окууга таянат. Убакыттын бир ирмеми ичинде дхарма өзү пайда болууга, аракеттерди жасоого же кайсы бирлери менен айкалышка кирүүгө жана кийинки дхармага жол берүү үчүн жоголууга үлгүрөт. Чексиз улана берүүчү бул процесс «дхармалардын толкуну» катары жазылат. Турмуштук агымдарда дайым айкын көрүнбөгөн, бирок башка дхармаларды толкундаткан, кабатырланткан, капаланткан дхарма (клеш) сөзсүз түрдө болуп турат. Ошондуктан дин-ыйман жактан тазалануу, демек, дхармаклештерди жана аваранды (бошонуунун интеллектуалдык тосмолорунан) түп-тамырынан жоготуу жан дүйнө ыӊгайлуулуктарын жаратат.
Т. Абдылдабеков.