ВАН-ДЕР-ВААЛЬС ТЕӉДЕМЕСИ
ВАН-ДЕР-ВА́АЛЬС ТЕӉДЕМЕСИ – реалдык газдын биринчи абал теӊдемелеринин бири. 1873-жылы Ваальс сунуш кылган. V-көлөмгө ж-а р басымга ээ, Т темп-радагы бир моль реалдык газдын абал тендемеси төмөнкүдөй: (р+а/V2)(V–b)=RT, мында R – универсалдык газ турактуулугу, а ж-а b – турактуу чоӊдуктар, b – өлчөмдөгү газдын молекулаларынын ээлеген көлөмдөрүнүн суммасына барабар чоӊдук. а/V2 молекулалардын өз ара тартышуулары менен шартталган газдын ички басымы. Бул басым когезиялык (байланышкан, чиркелишкен) деп да аталат. Ички молекулалык басымдын (а/V2) сан мааниси заттын агрегаттык абалына көз каранды Ван-дер-Ваальс теңдемеси жогорку температурада жана төмөнкү басымда реалдык газдын касиеттерин сандык жактан болжолдуу, ал эми жогорку басымдагы газды, газдын суюктукка өтүшүн жана кризис абалды сапаттык жактан мүнөздөйт. Температуранын жогорулашы жана басымдын азайышы менен Ван-дер-Ваальс теңдемеси идеалдык газ абал теӊдемесине өтөт, к. Клайперон теӊдемеси.