ВЕЛОСИПЕД

ВЕЛОСИПЕ́Д (лат. velox – тез, ылдам ж-а pes – бут) – адамдын булчуӊ күчү менен кыймылга келип, биринин артына бири жайгашкан дөӊгөлөктөрдөн туруп, рама менен бириктирилген транспорт каражаты. Туӊгуч Велосипедди (4 дөӊгөлөктүү өзү жүрүүчү арабаны) ар кайсы өлкөлөрдүн (Германия, Франция, Россия, Англия) ойлоп чыгаруучулары жасашкан. Алдыӊкы дөӊгөлөгү (жетелөөчү) чоӊ, арткы дөӊгөлөгү кичине болгон, эӊ алгачкы педалдуу Велосипедди орус мастери Е. М. Артaмонов жасаган. 1808-жылы Парижде рулдук башкаруусу жок эки дөӊгөлөктүү Велосипед жасалып,

Рулдук башкаруусу жок велосипед, 1837-жыл.

Педалы алдыӊкы дөӊгөлөккө бекиген велосипед, 1866-жыл.

Чынжыр аркылуу кыймылга келүүчү велосипед, 1880-жыл.

ал бут менен жерди түртүү аркылуу кыймылга келген. 1863-жылы ага-ини Пьер жа Эрнст Мишо алдыӊкы дөӊгөлөгүнө бекиген педалдуу оюнчук Велосипед ойлоп табышкан. Велосипеддин түрү жана конструкциясы улам өркүндөтүлүп, 19-кылымдын аягында – чынжыр аркылуу кыймыл берүү, шариктүү подшипник (1877), жел толтурулган (пневматикалык) шина (1889), кыймылды алмаштыруучу механизм (1889) киргизилген. 20-кылымдын башынан баштап кеӊири таралган жеке транспорт каражаты. Себеби пайдаланууга ыӊгайлуу, баасы арзан. Арналышына жана конструкциясынын өзгөчөлүгүнө жараша жол жүрүүчү (эркектер жана аялдардыкы), өспүрүмдөр жана балдар үчүн, спорттук жана атайын Велосипед болуп айырмаланат. Спорттук Велосипеддин эки орундуулары

Азыркы велосипед.

да бар. Атайын Велосипедге: циркте пайдаланылуучу, жүк ташуучу, үч дөӊгөлөктүү (улгайгандар үчүн) ж. б. велокoляскалар кирет. Жүк ташуу үчүн Велосипедге чиркелме түзүлүштөр, ошондой эле айрымдарына асма мотор орнотулат.