ВЬЕТНАМ СОГУШТАРЫ (1946–1954; 1964–1975).
ВЬЕТНА́М СОГУШТАРЫ (1946–1954; 1964–1975). Экинчи дүйнөлүк согушта Япония капитуляциялангандан кийин, Хо Ши Мин жетектеген вьетнамдык коммунисттер 1945-жылы августта көз каранды эмес Вьетнам Демократиялык Республикасынын (ВДР) түзүлгөндүгүн жарыялашат. 1946-жылы Франциянын Вьетнамдын үстүнөн контролун кайра калыбына келтирүү аракети согуштун башталышына алып келип, ВДРдин жетекчилиги кеңири масштабдагы партизандык аракеттерди баштайт. 1949-жылы Кытайда коммунисттердин жеңип чыгышы м-н, ВДР алардын кеңири колдоосуна ээ болот. 1953-жылы партизандар Дьен Бьен Фудагы аскердик базасын курчоого алышат. 1954-жылы Женевадагы Индикытай боюнча сүйлөшүүлөрдө согуштук аракеттерди токтотуу боюнча макулдашууга кол коюлуп, француздар аскерлерин чыгарып кетишет ж-а мамлекет 17- параллель боюнча экиге бөлүнөт. Түштүк Вьетнамда француздардын тарапкери император Бао Дайдын бийлиги сакталган. Макулдашуу боюнча 1956-жылы бүткүл Вьетнамда шайлоо өткөрүлүп, бирдиктүү көз каранды эмес мамлекетти түзүү сүйлөшүлгөн. Бирок, Түндүк Вьетнамда коммунисттер советтик типтеги тоталитардык режимди орнотушкан. Түштүгүндө да ар кайсы саясий топтордун ортосунда күрөш күч алган. 1955-жылы Бао Дайдын премьер-министри Нго Динь Дьем императорду кетирип, өзүн Вьетнам Республикасынын президенти деп жарыялаган. Ал 1956-жылы шайлоо өткөрүүдөн баш тартып, тышкы саясатта АКШга ыктай баштаган. Вьетнамда ага каршы согушка даярдана башташат. 1961-жылдан АКШ өкмөтү Түштүк Вьетнамга аскер кеңешчилерин жөнөтө баштаган. Америкалыктардын макулдугу м-н өлкөдө төңкөрүштүн жүрүшүндө Нго Динь Дьем өлтүрүлгөн. 1964-жылы Тонкин булуңундагы түндүк вьетнамдык согуш катерлери м-н америкалык кемелердин ортосундагы кагылышуудан кийин, АКШнын президенти Жонсон 1965-жылы ВДРди бомбалоо тууралуу көрсөтмө берип, Түштүк Вьетнамга аскер жиберет. 1968-жылы АКШнын 500 миңдик аскерине Түндүк Корея, Таиланд, Филиппин, Жаңы Зеландия, Австралиянын аскерлери кошулуп, Индикытай жарым аралы согуш очогуна айланат. Америкалык аскерлер жергиликтүү элдерди массалык түрдө кырууга аракеттенишкен. Партизандык кыймыл күч алып, Вьетнамдагы согушка карата АКШнын өзүндө да нааразылыктар күч алган. 1968-жылы президенттикке шайланган Никсон Вьетнамдан аскерлерди чыгарып кетүүнү чечкен. 1973-жылы Парижде сүйлөшүүлөр башталып, ок атышууну токтотуу ж-а америкалыктарды чыгарып кетүү тууралуу макулдашууга кол коюлат. 1975-жылы январда партизандар жалпы чабуулга өтүшүп, 30-апрелде түштүк вьетнамдык аскерлер жеңилет. 1976-жылы бирдиктүү Вьетнам Социалисттик Республикасы түзүлгөн. Вьетнам согуштарында 1,5 млн вьетнамдар ж-а 58 миң америкалыктар курман болгон.