ГАЛЛИЙ

ГА́ЛЛИЙ (лат. Gallium), Ga – элементтердин мезгилдик системасынын III тобундагы химиялык элемент. Катар номери 31, атомдук массасы 69,72; табиятта 2 изотобу бар: ⁶⁹Ga ж-а ⁷¹Ga. Бул элементтин негизги касиеттерин 1870-жылы орус химиги Д. И. Менделеев алдын ала айтып, аны «экаалюминий» деп атаган. 1875-жылы Лэкок-де-Буабодран спектр анализи аркылуу бөлүп алган. Жер кыртышында массасы боюнча 1,5 .10^–3 %ти түзөт. Негизги минералы болуп галлит (CuGaS₂) эсептелет. Галлий күмүш түстүү ак металл, эрүү температурасы 29,75°С, кайноо температурасы 2403°С, тыгыздыгы 5,097 г/см³. Окистенүү даражасы +1, +2, +3. Химиялык касиети боюнча алюминийге өтө окшош. Галогендер, щелочтордун концентрациялык эритмеси м-н реакцияга кирип, тиешелүү бирикмелерди берет, 285°Сде абада окистенет (жогорку оксиди GaO₃), HNO₃, H₂SO₄ кислоталары, «падыша арагы», суу буусу м-н аракеттенет. Галлий туздарынын суудагы эритмелеринде амфотердик мүнөзгө ээ болгон гидроксиди Ga(OH)₃ пайда болот. Бирикмелери уулуу эмес. Анын алтын ж-а күмүш м-н болгон куймасы белгилүү. Галлий бокситтерден бөлүнүп алынат. Оптикалык күзгүлөрдү, жогорку температуралык термометрлерде жарым өткөргүчтөрдү даярдоодо колдонулат.