ГЛИЦЕРИН

ГЛИЦЕРИ́Н (гр. glykerjs – таттуу), 1,2,3-т р и о к с и п р о п а н, СН₂ОН – СНОН – СН₂ОН – эӊ жөнөкөй үч атомдуу спирт. Молекулалык салмагы 92,09; таттуу, жытсыз, түссүз, илээшкек суюктук; эрүү t 17,9°С; кайноо t 290°С. Суу, этанол, метанол, ацетон м-н бардык катышта аралашат; майларда, бензинде, бензолдо, хлороформдо ж-а эфирде эрибейт. Абадан нымды тартып алат. Глицеринди суу м-н аралаштырганда жылуулук бөлүнүп чыгат. Суу эритмелери төмөнкү температурада, мисалы, 66,7% глицерини бар аралашма –46°Сде тоӊот. Молекуласында үч ОН тобу болгондуктан, глицерин өзүнүн үч катар туундуларын берет, моно- ж-а дитуундулары 2 структуралык изомер түрүндө болушу мүмкүн. Ал оор металлдардын оксиддери м-н аракеттенип, глицераттарды пайда кылат. Глицерин суутектүү галоген кислоталары же фосфордун галогениддери м-н моно- же дигалогенгидриндерди, I₂ ж-а Р м-н 1,2,3-трииодпропанды, органикалык эмес ж-а карбон кислоталары м-н толук ж-а толук эмес татаал эфирлерди, дегидратациялоодо акролеинди пайда кылат. KМnO₄ ж-а K₂Cr₂O₇ таасиринде СО₂ ж-а Н₂О чейин кычкылданат. Глицерин карбон кислоталарынын триглицериддери түрүндө жаратылыш майларынын курамында болот. Өнөр жайда пальмитин, стеарин ж-а олеин кислоталарынын глицериддерин гидролиздөө реакциясы аркылуу алынат; пропиленден да синтезделет. Глицерин нитроглицеринди, жарылгыч заттарды, глифтал чайырларын, полиуретандарды, акролеин ж. б. алууда, кездеме, тери, кагазды жумшартыш үчүн, эмульгаторлордун, антифриздердин, өтүк майлардын, самын ж-а желимдин, парфюмериялык ж-а косметикалык каражаттардын, кондитердик азыктардын компоненти катары колдонулат.
Г. А. Батракеева.