ГРАВЮРА
ГРАВЮ́РА (фр. gravure) – графика искусствосунун бир түрү; металл, тактай жана пластинкага оюп түшүрүлгөн сүрөт үлгүсүнүн кагазга басып чыгарылышы. Графиканын бул бөлүгүнө тиешелүү өзүнчө көркөм өнөр чыгармасы да Гравюра деп аталат. Өткөн мезгилдерде анын оюлуп жасалуучу техникалык бөлүгү атайын усталар тарабынан даярдалган. Тактаны тазалоодон баштап, бүт иш сүрөтчүнүн өз колу менен аткарылат. Ал адатта живопись чыгармаларын ар кандай деӊгээлдеги тактыкта кайталайт. Керектелиши боюнча Гравюра негизинен станоктук жана китептик болуп бөлүнөт. Гравюраны аткаруунун негизги баскычтары: кагазга тартылган сүрөттү тактанын бетине которуп түшүрүү, гравирлөө жана басмалоо. Гравюра техникасы негизинен гравирлөө ыкмасына карай көп түрлөргө ажыратылат: меццо-тинто, «кургак
ийне», офорт, жумшак лак, акватинта, резерваж, ксилография, линогравюра, таштагы гравюра жана башкалар. Гравюранын негизги материалдары – металл (коло, цинк, болот), жыгач (самшит, пальма, алмурут жана башкалар), линолеум. Гравюра тактасынын үстүн тазалап даярдоо механикалык каражаттардын, башкача айтканда металлдан жасалган шаймандардын жардамы менен жүргүзүлөт. Алар: штихель, чегүүчү ийне, атайын бычак, качалка, шабер жана башка же кислота менен күйгүзүү жолу. Кээде механикалык ыкмадагы тазалап даярдоону да Гравюра техникасы деп аташат, ал эми кеӊири маанисинде – химиялык ыкмалар офорттун өз алдынча тармагы катары колдонулат. Иштелип бүткөн тактанын үстүндөгү оюктар басылманын ак бөлүктөрүнө дал келсе, Гравюра томпок, ал эми кара бөлүктөрүнө туш келсе, тереӊдетилген Гравюра деп аталат. Томпок Гравюрага мурда көбүнчө жыгач пайдаланылса, азыр негизинен линолеум, кээде пластмасса колдонулат. Алгачкы жыгач Гравюрасы VI кылымдын аягында Кытайда, XIV кылымда Батыш Европада, XVI кылымда Россияда пайда болгон. XV кылымдарда Нидерландда жана Германияда китеп басуу ишинде колдонула баштаган. XVII кылымда металлга оюп түшүрүү, XVIII кылымда түстүү Гравюра кеӊири тараган. XV–XVIII кылымдарда Гравюра искусствосунун ажайып үлгүлөрүн жараткан чеберлер: А. Дюрер, Рембрандт, Ф. Гойя, И. Е. Репин, А. Т. Остроумова-Лебедева, В. А. Фаворский, И. А. Соколов жана башкалар, Кыргыз Гравюрасын өнүктүрүүдө Л. А. Ильина, Б. Жумабаев жана башкалар эмгектенишкен.
