ДАЛЬ
ДАЛЬ Владимир Иванович [10(22).11. 1801, Луганск – 22. 9(4. 10). 1872, Москва] – орус жазуу-
чусу, лексикограф, этнограф. 1814-жылы Петербург деӊиз корпусуна кабыл алынып, аны 1819-жылы мичман чининде бүтүргөн. Кийин Дерпт (азыркы Тарту) университетинин медицина факультетин аяктаган (1829). 1833-жылы Оренбургдагы аскер губернаторунун алдындагы өзгөчө тапшырмаларды аткаруучу кызматында болгон. Орус, казак, башкыр, татарлардын арасында жашап, алардын фольклордук ж-а этнографиялык материалдарын жыйнаган ж-а зоологиялык музей ачкан. 1838-жылы Оренбург крайынын флорасы м-н фаунасы боюнча коллекция чогултканы үчүн табигый илимдер боюнча Петербург ИАнын корреспондент-мүчөлүгүнө шайланган. А. С. Пушкин м-н достук мамиледе болгон. 1882-жылы өзү иштеп чыккан орус жомокторун, ылакаптарын басып чыгарган. Казак Луганский деген псевдоним м-н аӊгеме, повесть жазган. Замандаштары аны жазуучу катары билишсе да, Далдын тарыхта калган эӊ негизги иши 200000дей сөздү камтыган «Тирүү улуу орус тилинин түшүндүрмө сөздүгү» болуп эсептелет. Ал бул сөздүктүн (т. 1–4, 1863–66) үстүндө 50 жылдай эмгектенген. Даль бул эмгеги үчүн ИАнын М. Ломоносов сыйлыгына, Орус географиялык коомунун Константин алтын медалына татыктуу болгон. 1863-жылы ИАнын ардактуу мүчөсү болуп шайланган.
Эмг.: Полн. собр. соч. Т. 1–10. СПБ, 1897–98; Толковый словарь живого великорусского языка / Под. ред. И. А. Бодуэна де Куртенэ. Т. 1–4. М., 1955; Пословицы русского народа. М., 1957; Повести. Рассказы. Очерки. Сказки. М.; Л., 1961.
Ад.: Бесараб М. Я. В. Даль. 2-е изд. М., 1972; Матвиевская Г. П., Зубова И. К. В. И. Даль. М., 2002 (библ.).
Ч. Жумагулов.