ДЕ БРОЙЛЬ ТОЛКУНУ

ДЕ БРО́ЙЛЬ ТОЛКУНУ – микро бөлүкчөлөр м-н байланышкан ж-а алардын кванттык та­биятын чагылдырган толкун. 1924-жылы франциялык фи­зик Л. де Бройль мурда далилденген фотондор­дун корпускулалык-толкундук касиетине баш­ка микро бөлүкчөлөр да (электрон, протон, ме­зондор ж. б.) ээ болот деген гипотезаны бирин­чи айткан. Ошондой эле, микро бөлчөктөрдүн толкун­дук ж-а корпускулалык касиеттери арасында­гы сандык катыштар фотондордукундай деп бо­жомолдогон. Бөлүкчө энергияга (ε) ж-а импуль­ска (p) ээ болсо, анда ал бөлүкчө м-н жыштыгы v=ε/h ж-а уз. λ=h/p болгон толкун байланыш­кан, мында h~6 · 10^–27 эрг ·c – Планк туруктуу­лугу. Мындай толкун де Бройль толкуну деп аталат, анын узундугу λ=h/m, мында m – бөлүкчөнүн массасы, υ – ылдамдыгы. Бөлүкчөнүн массасы ж-а ылдам­дыгы канчалык кичине болсо, бул толкундун узундугу ошончолук чоӊ болот. Мисалы, 1 м/с ыл­дамдыкта кыймылдап келе жаткан массасы 1 г бөлүкчө толкун узундугу λ≈10^–18C га барабар толкунга туура келет. Бирок иш жүзүндө мындай толкун­ду байкоо мүмкүн эмес. Де Бройль божомолун 1927-жылы америкалык физиктер К. Дэвиссон м-н Л. Жер­мер далилдеген. Азыркы мезгилде де Бройль толкуну инженердик иштерде кеӊири колдонулат.