ДИЗЕНТЕРИЯ

ДИЗЕНТЕРИ́Я (гр. dys... – бузулуу, tnteron – и чеги) – жоон ичеги ни жабыркат ып, и ч өткөрүүчү ж-а жалпы денени ууландыруучу ка­туу кармама жугуштуу оору. Ооруну ичеги бак­териясы козгойт. Д-нын козгогучу сырткы чөйрөнүн ар кандай шартына өтө туруктуу. Айрыкча, сүт, каймак, май, быштак, камкай­мак, бышкан эт ж-а жашылчадан даярдалган тамак-ашта бир нече күнгө, булганган сууда, жер кыртышында 3–5 айча ж-а акыр-чикир таштоо­чу чуңкурда, көлмөдө 50 күнгө чейин сакталат. Д. таякчалары оорулуудан же бактерия алып жүрүүчүдөн анын заңы м-н сыртка бөлүнүп, жер кыртышын булгайт. Кишиге булганган сууну ичкенде, тамак-ашты жегенде, кир колдон, бул­ганган буюмдардан жугат. Д-нын козгогучун чымындар да таратышы мүмкүн; ал канатына, бутуна Д. таякчаларын жабыштырып, тамак­ка конуп, аларды булгайт. Бактерия ооз аркы­луу ичегиге түшүп, ал жерде көбөйөт. Карынга түшкөн бактериянын бир катары өлүп, уу зат – эндоксин бөлүп чыгарат. Ал ичегиден канга өтүп, жалпы организмди ууландырат. Бир катар мик­роб жоон ичегиге келип, көбөйүп, ичегини жара кылып жиберет. Оорунун жашыруун мезгили 2–7 күнгө, өтө оор учуру бир нече саатка чейин созулушу мүмкүн. Д. өтө катуу башталат. Оору­ган кишинин алы кетет, чыйрыгат, денеси ысыйт. Ичи бурап, толгоо сыяктуу ооруп, сут­касына 10–25 жолу кан, ириң, көбүк аралаш өтөт, о. эле оорулуу ыйынат. Д. амёбасы жоон ичегиге кирип, көбөйүп а м ё б а л ы к Д. пайда кылат. Жоон ичеги жараланып, андан кан агат, ичеги жарылат же тарыйт. Жашы­руун мезгили 1 жумадан 3 айга чейин ж-а ан­дан да көп. Ооруган адамды врач келгенче өзүнчө бөлмөгө жаткызып, буюмдарын бөлүп коюу за­рыл. Оорунун алдын алууда тазалыкты ж-а та­мак-ашты туура сактоо, жашылча-жемишти кайнак сууга жууп, оорулуу колдонгон буюм­дарды өз убагында жугушсуздандыруу ишин жүргүзүү талапка ылайык.

Ад.: Инфекционные болезни и эпидемиология. 2-е изд. М., 2004.