ДИКТАТОР

ДИКТА́ТОР (лат. dictator, dicto – бийлеймин, буйрамын) – 1) байыркы Италиянын, бир ка­тар латын шаарларынын жыл сайын шайлануу­чу чексиз укуктуу башкаруучусу, о. эле Латын союзунун башчысы; 2) Байыркы Римде респ. мез­гилинде (б. з. ч. 5-к.–1-к-дын 2-жарымы) кор­кунуч туулуп (согуш, ички башаламандык), бийликти бир адамга берүү зарылдыгы пайда болгондо, сенаттын чечими б-ча консулдар 6 айлык мөөнөткө дайындаган адам (магистрат). Мамлекеттеги бардык бийлик Д-дун колунда болгон. Д-ду дайындаганда, титулуна анын шайланышынын себеби көрсөтүлгөн (мис., со­гуш коркунучу туулганда дайындалган Д. – со­гуш жүргүзүүчү Д.). Б. з. ч. 4-к-га чейин элдик чогулушка Д-дун өкүмүнө каршы даттанууга тыюу салынган. Д. бардык кызмат адамын, о. эле консулду да башкарган. Адегенде Д-лук­ка патрицийлер гана, б. з. ч. 356-жылдан пле­бейлер да дайындалган. Сулла ж-а Цезардын ту­шунда чексиз мөөнөткө дайындалып, Д-лук кызмат монархиялык мүнөз алган. Аны б. з. ч. 44-ж. Антоний Марк жойгон.