ДОГМАТИЗМ

ДОГМАТИ́ЗМ – бир жактуу, жаңыруу идеясы­нан оолак, конкреттүү тарыхый шарттык өзгөрү­шүнө каршы турган ойлоонун бир түрү. Турмуш көрүнүштөрүн кабыл алууда, баалоодо, түшүнүү­дө алардын ордун, мезгилин, ар кандай аракет­тердин өзгөчөлүү шарттарына кабылаарын эске албастан, качандыр бир кездерде өздөштүрүлгөн жобонун алкагынан чыкпай чектелип калуучу­лук, б. а. акыл-эстин шалакылыгы, сенектиги, эскирген канондордун тушоосунан кутулуп, жа­ңычылдыкка карай жогору көтөрүлүүгө жөндөм­сүздүгү, чыгармачыл ой жүгүртүүнүн дээрлик жоктугу. Д-дин келип чыгышынын ж-а турмуш­та орун алып келатышынын түпкү себеби (та­мыры) – ойлоодо субъективизмге ооп кетүүчүлүк, б. а. реалдуу көрүнүштөрдүн (турмуш чындыгы­нын) чексиз динамикалуулугун, конкреттүүлү­гүн, андагы абс. м-н салыштырмалуулуктун диа­лектикасын атайылап же аңдоосуз элес албоо­дон келип чыккан бир жактуулук; психол. жа­гы – мартабага жүгүнүүчүлүк, аброй алдындагы сокур ишеним (ойлонбой ишенүүчүлүк); жама­аттык, топтук (корпоративдүү) таламдар же же­кече (эгоизм) кызыкчылыктар таасирлери; во­люнтаризм кысымдары ж. б.