ДУБНИЙ

ДУ́БНИЙ (лат. Dubnium), Db – элементтердин мезгилдик системасынын V тобундагы химиялык элемент. Катар номери 105; атмосфералык массасы 262; туруктуу изотоп­тору жок. Терс электрдүүлүгү аныкталган эмес, окистенүү даражасы +5. Тантал ж-а ниобийдин аналогу. 255, 257, 259–262 массалык санга ээ болгон 6 изотобу белгилүү; эң туруктуусу ²⁶²Db (Т_1/2= 40 сек). Химиялык касиеттери жөнүндөгү алгачкы маалыматтарды 1970-жылы ядролук изилдөөлөр­дүн бириккен институту (ЯИБИ, Дубна шаары, СССР) берген. ЯИБИде 1970-жылы ²⁴³Amди ²²Ne ядросу м­-н бомбалоодон алынган. АКШнын Беркли шаары­нда 1970-жылы ²⁴⁹Cfди ¹⁵N ядросу м-н бомбалоодон ²⁶⁰Db изотобу алынган. Дубний салмактык санда алынган эмес, анын касиеттери саналуу гана атомдору боюнча изилденген. Анын химиялык касиет­тери ЯИБИде резерфордийди аныктаган ыкма­ны өркүндөтүү м-н изилденген. Анткени ланта­ноиддердин учпай турган хлориддеринен гана эмес, учма хлориддеринен, мисалы, резерфордий­дин хлоридинен да бөлүнүп алынган. Элемент­тин ачылышы физикалык гана эмес, химиялык ыкмалар­дын жардамы м-н да аныкталган. Дубний азырынча эч жерде колдонула элек. 1997-жылы Эл аралык теориялык ж-а колдонмо химия союзунун (ИЮПАК) атайын комитетинин сунушу м-н Дубний деп аталган.