ЖЕТИМ КЫРКА ТООСУ
ЖЕТИМ КЫРКА ТООСУ Ички Теңир-Тоодо, Чоң Нарын ж-а Кичи Нарын сууларынын аралыгында жайгашкан. Жаман-Эчки өрөөнүнөн Кичи Нарын капчыгайына чейин кеңдик багытта созулуп жатат. Узундугу 120 км, туурасы 24 км. Орточо бийиктиги 4280 м, эң бийик жери 4931 м. Жетим кырка тоосу Ортоңку Теңир-Тоого кирүүчү Чоң Нарын антиклинорийинин батыш капталында өзүнчө мегантиклиналды түзөт. Тоонун батышы ордовикдевондун бозомтук жашыл кумдук, катмарлуу сланец, конгломерат, ортоңку бөлүгү протерозойдун кристаллдык акиташ теги, сланец, кумдук, порфирит, диабаз, туф, чыгышы мраморлуу ж-а доломиттүү акиташ, графиттүү филлит ж. б. тектерден түзүлгөн. Айрым жерлеринде палеозойдун башталышы м-н ортосунда пайда болгон чөкмө тоо тектердин катмарлары, түндүк капталында палеоген-неогендин, өрөөндөрдө төртүнчүлүк мезгилдин борпоң чөкмөлөрү жатат. Жетим кырка тоосунун аймагында темир (Жетим-Тоо кени), марганец (Арчалы кени, Жакболот кени), ванадий, молибден, вольфрам ж-а курулуш материал кендери бар. Нарын жак күнгөй бети тик, кээде аскалуу, чыгыш бөлүгүндө мөңгүлөр жатат (жалпы аянты 120 км2, тоо ээлеген аймактын 11%и). Алар негизинен түндүк (тескей) бетте, каптал өрөөндөрүнүн башында, айрымдарынын узундугу 5–6 км. Жетим кырка тоосунун ландшафты ар түрдүү.
Терең, кооз капчыгайларда (Жакболот, Ат-Жайлоо, Талды-Суу, Молдо-Башы, Күрмөнтү ж. б.) карагай, тулаң чөптүү шалбаа өсөт. Карагайлуу чер токой айрыкча Чоң Нарынга караган бетинде Кең-Саз, Жакболот капчыгайларынын бир кыйла жерин ээлейт. Күнөстүү беттерге бетеге, шыбак өсүп, дүйүм чөптүү шалбаалуу талаа ландшафты мүнөздүү. Тоонун тескей капталдарында өлөң чөптүү, төө куйрук аралаш өскөн субальп шалбаасы, жогору жагында альп шалбаасы, 3800–3900 мден жогору гляциалдык-нивалдык алкак жатат. Жайыт.