ЖОМОЛУНГМА
ЖОМОЛУНГМА [Ч о м о л у н г м а, Э в е р е с т, С а г а р м а т х а (Непалдагы аты)] – Жер шарындагы эң бийик тоо массиви, чоку; Гималайда, Непал м-н Кытайдын чегинде. Бийиктиги 8848 м (1954-жылы расмий аныкталган). Негизинен кембрийге чейинки гнейс, гранит, 7000 м бийиктиктен жогору мезозойдо пайда болгон кристаллдык акиташ ж-а сланец тектеринен түзүлгөн. Турпаты пирамида сымал, түштүк капталы салыштырмалуу тик. Тоо массивинин туш тарабынан 600гө жакын мөңгү түшөт, алардын эң ирилери: Батыш ж-а Чыгыш Ронгбук, Кьетрак, Кхумбу. Жомолунгманын түштүк капталындагы ири мөңгүлөрдүн этеги 5200–5400 мге, түштүк капталындагылары – 4500–4700 м бийиктиктерге чейин түшөт. Түштүк капталына ж-а пирамиданын кырларына кар ж-а фирн токтобогондуктан, алар жылаңач. 1865-жылы чокуга Индиядагы британиялык топографиялык кызматтын жетекчиси – Ж. Эвересттин ысмы ыйгарылган. 1953-жылы 29- майда Жомолунгмага Ж. Хант башкарган англиялык экспедициянын мүчөлөрү – альпинисттер Тенсинг (непалдык шерп) м-н Э. Хиллари чыккан. Италиялык альпинист – Р. Месснер дүйнөдө 1-болуп
чокуга жалгыз жеткен (20. 8. 1980). 1953–2006-жылдарда Жомолунгмага бардыгы болуп 3200дөн ашык альпинист чыккан (анын 200дөн ашыгы курман болгон). 1982-жылы майда советтик 11 альпинист (экспедициянын жетекчиси Е. И. Тамм) Жомолунгманын чыгууга мүмкүн эмес деп эсептелген түштүк-батыш капталы м-н туу чокуга жеткен.
Ад.: Эверест. 82. М., 1984; Эверест, юго-западная стена. Л., 1984.