ЗЕВС
ЗЕВС , Д и й (инди-европа тилинде «ачык асман») – байыркы грек мифологиясы б-ча башчы кудай, кудайлар м-н адамдардын атасы. Кронос титан м-н Рея кудайдын уулу, Посейдон ж-а Плутондун иниси, Геранын күйөөсү. Бийликти тартып алат деп корккондуктан, Кронос балдарын төрөлөрү м-н эле жутуп койчу. З. төрөлгөндө энеси Рея Кроносту алдап, З-ти Крит а-ндагы Дикта тоосуна жашырып коёт. Экинчи варианты б-ча З. Дикта тоосундагы үңкүрдө төрөлүп, энеси Рея куреттер м-н корибанттарга тарбиялоого берет. Алар аны Амалфея эчкинин сүтү м-н багып чоңойтушат. З. 10 жылга жакын атасы Кронос ж. б. титандар м-н согушуп, бийликти атасынан тартып алып, өз жарлыгын бүт ааламга орнотуп, Олимп тоосун мекендеген.
З. асманда, агалары Посейдон деңизде, Аид тиги дүйнөдө бийлик жүргүзүшкөн.
З-тин табиятта таянган куралы чагылган, атрибуттары эгида, скипетр, кээде бүркүт болгон. Айрым учурларда З. жеңиш кудайы Никаны кармап да сүрөттөлөт. Грек мифологиясындагы Аполлон, Артемида, Арея, Афина, Афродита, Гермес, Гефест, Геба, Дионис, Ирида, Персефона өңдүү кудайлар, Геракл, Персей сыяктуу баатырлар да З-тен тараган имиш. З. ж-дөгү мифтердин айрым эпизоддору «Иллиада» м-н «Одиссеяда», Гесиоддун «Теогониясында», Аполлодордун «Мифологиялык китепканасында» кездешет. Рим мифологиясында З-ке Юпитер туура келет. Б. з. ч. 470–456-жылдар аралыгында Олимпияда архитектор Либон З-тин храмын тургузган. Храм – колонналарынын бийиктиги 10, 51 м
болгон стилобаттуу перипетр. Б. з. ч. 438-ж. скульптор Фидий храмга З-тин 12 метрлик статуясын тургузган. Б. з. 426-ж. император Феодосий II Олимпиядагы бутпарас чиркөөлөрүн буздура баштап, 6-к-да алар жер титирөөдөн кыйроого учураган. 1875-жылдан З-тин храмынын урандылары изилденүүдө.