ЗЫГЫР
ЗЫГЫР (Linum) – зыгырлар тукумундагы бир же көп жылдык чөп ж-а бадал уруусу. 230дай түрү бар. Негизинен субтропикте ж-а мелүүн алкакта өсөт. Була ж-а үрөн алуу үчүн негизинен З-дын эгилме түрү өстүрүлөт. Ал 5 топко бөлүнөт: шыңга З., орто З., сабактама З., уругу дандуу З., төшөлмө З. Булардын ичинен шыңга З. м-н май З. кеңири таралган. Ш ы ң г а З. – жалгыз сабактуу бир жылдык өсүмдүк; сөңгөк тамырлуу. Сабагы цилиндр сымал, өңү саргыч, бийикт. 70–125 см, жоондугу 0,8–2 мм. Сабагында 15–35% була, уругунда 40%ке чейин май бо-
лот. Жалбырагы сапсыз, гүлү көгүш, чанда ак же кызгылт. Мөмөсү чанак (10 урук болот). 1000 уругунун салм. 3,5–6,6 г. Вегетация мезгили 75–90 күн. Күн бүркөк кезде, 15–18°С темп-рада жакшы өсөт. Польша, Франция, Румыния, Болгария, Аргентинада, Балтика боюндагы өлкөлөрдө, РФ, Украина ж-а Белaруссиянын кара топурактуу тилкелеринде эгилүүчү 20дан ашуун сорту бар. Илдеттери: фузариоз, дат, полиспороз ж. б., зыянкечтери: З. бүргөсү, З. данчысы ж. б. М а й алынуучу З.– бир жылдык өсүмдүк. Тамыры жакшы өөрчүгөн. Сабагы бутактанып
өсөт, бийикт. 20–70 см. Жалбырагы, гүлү, топ
гүлү ж-а чанагынын (бир аз чоңураак) түзүлүшү шыңга З-дыкына окшош; 1000 уругунун салм. 13 гдай, вегетация мезгили 150 күн. Кара топурактуу жерде жакшы өсөт. Уругунда 35–52% май болот. Майы лак, олифа, сыр, линолеум ж. б. жасоодо, о. эле тамак-ашка пайдаланылат. З. күнжарасы – баалуу концентрат тоют. Саманында 10–15% була болот. Ал брезент, жип (шпагат) жасоодо пайдаланылат. Май алынуучу З-дын 18ден ашуун сорту (Воронеж 1308, Сибирь ж. б.) бар. Негизинен Индия, Канада, АКШ, Аргентина, РФ, Казакстан, Украина ж. б. өлкөлөрдө эгилет.
Ад.: Льноводство. М., 1967.