ИКЕБАНА

ИКЕБА́НА (и к э б а н а) – япон жасалга-кол­донмо искусствосунун түрү; гүл, өсүмдүктөрдөн тур­ган композиция. Икебана искусствосу Жапонияга Түндүк Ин­диядан келген Шакьямуна Будданын сүрөтүн гүл менен кооздоодон келип чыккан. Жапонияда XV кылымдын ортосунан баштап кеңири тараган. Икебананын өркүндөшүнө буддизмге синтоикалык ишеним жана эстетикалык-философиялык көз караш таасир бер­ген. Мезгилге ылайык гүлдөр тандалып, окуяга (майрам, туулган күн, жана башкалар) байланыштуу жана үй ээсинин көңүлүнө жараша жасалган.

Неги­зинен икебана чай ичүү­чү бөлмөнүн, үйдүн дубалдагы оюгуна (токонома) коюл­ган. XX кылымда икебананын салттуу эстетика­сын Икебана искусствосу­нун чебери Унсин Охара кайрадан иштеп чыккан. Ал 1910-жылдын ба­шында морибан (иретсиз топтол­гон гүлдөр) стили­не негиз салган. Анда композиция тигинен узун, бийик эмес жалпак идиштерге жайгаштырылат. Өсүмдүктөрдү бекитиш үчүн металл тосмолуу цилиндр (сишю), кийинчерээк темир төөнөгүчтөр (кендзана) колдонулган. 1930-жылдарда дзэнэйбана (авангард стилиндеги гүлдөр) багыты өнүккөн. Анда солуган жана кур­гаган өсүмдүктөрдүн кооздугу ачылган; тропи­калык өсүмдүктөр, куштун канаттары, темир, пластмасса, ийрилген жип, бактын бутактары, чырпыктары, жалбырактары жана башкалар колдонула баштаган. XXI кылымдын башында Жапонияда икебананын 3 миңге жакын мектеби болгон. Заманбап икебана искусствосунда модерндик айкелдин, авангард­дык инсталля­циянын, абстрак­циялык дизайн­дын таасири бай­калат.

Ад.: Пронников В. Икэбана, или Все­лен н а я, з ап е ч ат - ленная в цветке. М., 1985; Николаенко Н. Икэбана. М., 2005.