ИКЕБАНА

ИКЕБА́НА (и к э б а н а) – япон жасалга-кол­донмо иск-восунун түрү; гүл, өсүмдүктөрдөн тур­ган композиция. И. иск-восу Японияга Түн. Ин­диядан келген Шакьямуна Будданын сүрөтүн гүл м-н кооздоодон келип чыккан. Японияда 15- к-дын ортосунан баштап кеңири тараган. И-нын өркүндөшүнө буддизмге синтоикалык ишеним ж-а эстетикалык-филос. көз караш таасир бер­ген. Мезгилге ылайык гүлдөр тандалып, окуяга (майрам, туулган күн, ж. б.) байланыштуу ж-а үй ээсинин көңүлүнө жараша жасалган.

Неги­зинен И. чай ичүү­чү бөлмөнүн, үйдүн дубалдагыоюгуна (токонома) коюл­ган. 20-к-да И-нын салттуу эстетика­сын И. иск-восу­нун чебери Унсин Охара к айрадан ишт еп чык к ан. Ал 1910-ж. ба­шында морибан (иретсиз топтол­гон гүлдөр) стили­не негиз салган.
Анда композиция тигинен узун, бийик эмес жалпак идиштерге жайгаштырылат. Өсүмдүктөрдү бекитиш үчүн металл тосмолуу цилиндр (сишю), кийинчерээк темир төөнөгүчтөр (кендзана) колдонулган. 1930- жылдарда дзэнэйбана (авангард стилиндеги гүлдөр) багыты өнүккөн. Анда солуган ж-а кур­гаган өсүмдүктөрдүн кооздугу ачылган; тропи­калык өсүмдүктөр, куштун канаттары, темир, пластмасса, ийрилген жип, бактын бутактары, чырпыктары, жалбырактары ж. б. колдонула баштаган. 21-к-дын башында Японияда И-нын 3 миңге жакын мектеби болгон. Заманбап И. иск-восунда модерндик скульптуранын, авангард­дык инсталля­циянын, абстрак­циялык дизайн­дын таасири бай­калат.

Ад.: Пронников В. Икэбана, или Все­лен н а я, з ап е ч ат - ленная в цветке. М., 1985; Николаенко Н. Икэбана. М., 2005.