ИМПРЕССИОНИЗМ

ИМПРЕССИОНИ́ЗМ (фр. impression – таасир) – 19-к-дын үчүнчү чейреги – 20-к-дын башында иск-водо өкүм сүргөн багыт. 1860-жылдардын аягы – 1870-жылдардын башында француз жи­зо сыяктуу сүрөтчүлөр 1874–86-ж. аралыгында 8 көргөзмө уюштурган. «И.» деген термин К. Мо­ненин «Таасир. Чыгып келе жаткан күн» (1872) деген сүрөтү көргөзмөгө коюлгандан тартып пай­да болгон. И. 1840–60-жылдары классицизм, ро­мантизм ж-а академизм шарттуулугунан бошоп, күнүмдүк турмуш чындыгынын, жөнөкөй демок­ратчыл мотивдердин сулуулугун даңазалайт, сүрөттөлгөн көрүнүштүн жандуулугуна жети-

О. Ренуар. «Ложа». 1874. Курто институту (Лон­дон).

вописинде калыптанган. И-дин жетик мезгилин­де (1870-жылдар ж-а 1880-жылдардын 1-жары­мы) иск-вону жаңылоо, расмий салондук ака­демизмди жоюу үчүн күрөшкөн К. Моне, О. Ре­нуар, Э. Дега, К. Писсарро, А. Сислей, Б. Мори-

П. П. Трубецкой. «Л. Н. Толстой ат үстүндө», 1899.

шет. Айлана-чөйрөдөгү түркүн түстөрдүн ажа­рын ачып, адам м-н жаратылыштын биримди­гин көргөзөт. Импрессионисттер көрүнүштөрдөгү кокустуктарга көбүрөөк көңүл бурушуп, фабу­ладан баш тарткан ж-а чыг-лыгында алгачкы таасирди сактоого көңүл бурушкан. Импрессио­нисттер өз мезгилинде алгачкылардан болуп шаар турмушунун өзгөчөлүгүн ар тараптан көр­сөтүшкөн. Көрүнүштүн жаңылыгын сактоо үчүн татаал тондорду таза түстөргө бөлүп жиберүү ыкмасын иштеп чыгышкан, б. а. таза түстөрдүн сүйкөмү көрүүчүнүн көз алдында аралашып жат­кан сыяктанат. 1880-жылдардын орто ченинде И. бир бүтүн система ж-а багыт катары өз мүмкүнчүлүгүн түгөтүп, иск-вонун андан аркы эволюциясына жаңы түрткү берген. Кадыресе калыптанган И-дин чыгармалары ачык ж-а тур­мушка жакын болгону м-н, көркөм каражаттар­дын баалуулугун өз алдынча кароого, чыгарма­нын формалдык структурасына көбүрөөк көңүл бөлгөн. 1880–1910-жылдары көп сүрөтчүлөргө

(М. Либерман, Л. Коринт – Германияда; К. Ко­ровин, В. Серов, И. Грабарь – Россияда), скульпторлорго (Э. Дега, О. Роден – Франция­да; М. Россо – Италияда; П. Трубецкой, А. Го­лубкина – Россияда) таасир тийгизген. И-дин салттары 20-к-дын иск-восунун реалисттик агымдарынан да кездешет. Сүрөт өнөрүндөгү И-дин айрым принциптери бирдиктүү көркөм система боло албаса да, ад-т, музыка, театрдын көркөм каражаттарын өнүктүрүүгө таасир тий­гизген.

Ад.: Ревалд Дж. История импрессионизма. М., 2002; Энциклопедия импрессионизма. М., 2005; Андреев Л. Г. Импрессионизм – empressionnisme: Видеть.
Чувствовать. Выражать. М., 2005.