КАЗАЛ

КАЗАЛ (ар. газал) – чыгыш элдеринин лири­калык поэзиясына мүнөздүү ыр түзүлүшү. Ашык­тык ырларынын өзүнчө формасы катары 5–6- к-да араб жазма поэзиясында пайда болгон. 9– 10-к-дан тартып фарс, тажик өзбек, уйгур азер­байжан, түркмөн ж. б. түрк тилдериндеги клас­сикалык ад-тта кеңири тараган. К. – баштан аяк бир өңчөй үндөштүктө (монорифмада) жа­ралчу ыр. К. жанрынын мотивин алгач сүйүү, айрылуу ж-а арман ырлары түзсө, кийин коом­дук, социалдык, саясий, филос., этикалык, ди­дактикалык, сатирикалык ж. б. маселелерди да камтыган. Салт б-ча, К. эки бейттен он эки бейт­ке созулат (бул көлөмдөн ашканда К. касыйда жанрына ооп кетет). Адамдын ички дүйнөсүн сүрөттөөнүн чеберлери Рудаки, Саади, Хафиз, Жами, Низами, Физули ж. б. атактуу акындар К. жанрын өнүктүрүүдө зор эмгек сиңирген.
Чыгыш поэзиясынын таасири (котормо аркы­луу) м-н К. формасына батыш европ. (И. Гёте, Ф. Боденштедт) ж-а орус (В. Брюсов, В. Ива­нов, И. Северянин) акындары да кайрылышкан. К. азыр да айрым элдердин (мис., өзбек, уйгур, азербайжан) поэзиясында учурайт. Кыргыз по­эзиясында К. Улуу Октябрь рев-ясына чейинки жазгыч акындардын ырларын жалпысынан К. дешкен. Сов. доордогу кыргыз акындарынын ичинен К-ды К. Бобулов жазган.