КАЗАН ХАНДЫГЫ

КАЗАН ХАНДЫГЫ (1438–1552) – Орто Волга боюндагы феод. мамлекет. Алтын Ордодон бө­лүнүп чыгып, Волга-Кама Булгариясынын ай­магында түзүлгөн. Казан хандарынын династия­сын Улуу Мухаммед (1438–45) негиздеген. Борб. Казан ш. Калкы – казандык татарлар, мары­лар, чуваш, удмурт, мордва ж-а башкырттар. Дыйканчылык, кол өнөрчүлүк м-н кесиптениш­кен. Россия, Сибирь, Кавказ ж-а Чыгыш өлкө­лөрү м-н соода жүргүзгөн. Башкы бийликти хан жүргүзгөн. Мусулман дини зор роль ойногон. К. х. даругдарга (округдар) ж-а улустарга (вила­йеттерге) бөлүнгөн. Аскери хандык гвардиядан, жеке феодалдардын отряддарынан, феодалдарга салык төлөгөн эркин дыйкандардан куралган. К. х. түзүлгөндөн баштап эле орус жерине жор­туулдар жасап, 16-к-дын 20-жылдары күчөгөн. Казан аскерлеринин орус жерлерине талоончу­лук кол салуулары ийгиликсиз аяктаган. К. х.

1487–1521-ж. Россияга, 1524-жылдан Түркияга вассалдык көз карандылыкта болгон. Казан ка­заттарынан (1545–52) кийин К. х. жоюлган. Орто Волга бою Россияга бириктирилген.

Ад.: Хамидуллин Б. Л. Народы Казанского ханства: этносоциологическое исследование. Казань, 2002; Измайлов И. Л. Введение в историю Казанского ханства: Очерки. Казань, 2005.