КАЗЫ

КАЗЫ – 1) мусулман өлкөлөрүндө укуктун ж-а үрп-адаттардын негизинде иш алып барган адам (укук таануучу). О. кылымдарда К-лар документ күбөлөндүрүүчүнүн (нотариус) милдетин атка­рып, жетимдерди кароого алышкан же алар үчүн көз салуучу адам дайындашкан; жарандык, кылмыш иштери б-ча өкүмдөрдүн аткарылышын көзөмөлдөп, сот иштерин жүргүзгөн, о. эле ди­ний кызматтарды да аткарган. Мусулман уку­гуна байланыштуу иштерге (сот иши) К-дан баш­ка муфтий ж-а аглямдар кирген. К-нын кызма­ты жогорку катмарга таандык болуп, мамле­кеттен айлык алган. Медресени бүтүп, мусул­ман укугун өздөштүргөн, муфтийлердин сыны­нан өткөн адам хан тарабынан К-лыкка да­йындалган. 19-к-да О. Азия хандыктарында К. сот системасынын түзүлгөнүнө байланыштуу К.-калян (жогорку сот), К.-кузат (улук сот), К.-аскер соту, К.-раис болуп бөлүнгөн. Айрым учурда К-лар үй-бүлө, дин ж-а мурастоо иш­терин кароо м-н чектелген. Египет, Тунис, Түркия ж. б. мусулман өлкөлөрүндө шарият сот­торунун жоюлушу м-н К. ин-ттары жабылган. 1927–28-ж. О. Азияда, а. и. Кырг-нда К. сотто­ру биротоло жоюлган; 2) мусулман башкаруу­чуларынын казатта (к. Газават) эрдик иштери үчүн алган ардактуу титулу.

А. Абазбеков.