КАЗЫБЕКТИН КАЗАЛДАРЫ

КАЗЫБЕКТИН КАЗАЛДАРЫ – кыргыз жерге­сине совет бийлиги жаңыдан орной баштаган мезгилде бай-манаптарды кулакка тартып, абак­ка салып, сүргүнгө айдап турган кыйын кезең­дерде Казыбек Мамбетемин уулунун моноримде (саптары бир уйкаштыкта) жаралган ырлары. Жазма да, оозеки да түрдө К. к. деген ат м-н кыргыз элине кеңири тараган. Азыркы күнгө чейин толук изилдене элек. Эл-журтту сагынуу, бейпил-жыргал турмушту эңсөө, эркиндикти самоо, адилетсиздикке нааразылык, түрмөдөгү кордук турмуш, жол азабы, чоочун чет жер ж. б. К. к-нын негизин түзөт. К. к. турмушка, жашоо­го, башка түшкөн азапка карата сабырдуулук көрсөтүү, оорчулукту көтөрүү, жашоо маңызын акыл элегинен, дил сезиминен кайра баштан өткөрүү сыяктуу филос. ой-толгоолору, опти­мизм, жеринин кооздугун даңазалоо, коомдогу болуп жаткан окуяларды таасын байкап, элес­түү чагылдыруусу м-н элге жакын болгон. Казы­бектин ырлары башка акындардын чыгарма­ларынан айырмаланып, эл ичинде казал деп аталат. Жалпы адабият таануу илиминде ка­зал формасы ашыктык ырларынын өзгөчө фор­масы катары биринчи жолу б. з. 5–6-к-да араб жазма поэзиясында пайда болгон делет. Бирок мындай монорим ырлар байыркы кыргыздарда б. з. ч. мезгилдерде эле болгонун, анын жалпы кыргыз поэзиясында басымдуулук кылганын эстен чыгарууга болбойт. Ал эми К. к-нын же­ңил темп м-н баштан-аяк бир ыргакта айты­лышы Казыбектин чыг-лыгынын кайталангыс өзгөчөлүгүн түзөт.

Ы. Кадыров.