ЖАЗА

ЖАЗА – кылмыш кылгандыгы үчүн күнөөлүү деп табылган адамга колдонулуучу мамл. маж­бурлоо, о. эле коомдук мамилелерди коргоонун каражаты. Мурда адат укугу б-ча кыргыздарда өлүм, кун, айып, маскаралоочу Ж., денеге за­лал келтирүү, айыпкерди жабыр тарткан адам­дын же анын туугандарынын колуна берүү, кү­нөөкөрдүн бардык мүлкүн тартып алуу, элден кууп жиберүү ж. б. Ж. колдонулган. Өлүм жа­засы кыргыздарда өтө эле чанда колдонулган. Жабыр тарткан жактын макулдугу б-ча кээде өлүм жазасы кун м-н алмаштырылган. КРдин мыйзамдарынын негиздеринде Ж. кылмышкер­ди жазалоо гана эмес, аны оң жолго салуу, эм­гекке ак ниеттүү мамиле кылууга, мыйзамдар­ды туура, так аткарууга ж-а жашоо эрежеле­рин урматтоого тарбиялоо, кылмыш жасоонун алдын алуу максатын көздөйт. Ж. өлчөмү кыл­мыштуу ишке байланышкан бардык жагдайды, кылмышкердин керт башын, күнөөнүн деңгээ­лине жараша ж. б. жагдайларды эске алуу м-н аныкталат. Ж-нын негизги Ж. (эркинен ажы­ратуу, сүргүнгө айдоо, жер которуу, эркинен ажыратпаган түзөтүү эмгеги, кандайдыр бир бел­гиленген кызматта иштөө укугунан ажыратуу, кызматтан бошотуу, штраф, коомдук уяткаруу ж. б.) ж-а кошумча Ж. (мүлктү конфискация­лоо, аскердик же атайын наамдан, ата-энелик укуктан ажыратуу ж. б.) сыяктуу түрлөрү бар.