КЫСКАРТУУЛАР

НЕГИЗГИ КЫСКАРТУУЛАР

а. – арал(ы), аралдар(ы) (энчилүү аттан кийин)

а. а. – атап айтканда

абс. – абсолюттук

авиац. – авиациялык

агр. – агрардык

агротех. – агротехникалык

ад-т – адабият

адм.-айм. – администрациялык-аймактык

адм. – администрациялык

а. и. – анын ичинде

арифм. – арифметикалык

арх. – архитектор

арх-ра – архитектура

астр. – астрономиялык

ат. м. – атомдук массасы

атм. – атмосфера, атмосфералык

ат. н. – атомдук номери

ат. с. – атомдук салмагы

атн. – атындагы

а. ч. – айыл чарба, айыл чарбасы

ар. – арабча

б. а. – башкача айтканда

б. з. – биздин замандын

б. з. ч. – биздин заманга чейинки

бийикт. – бийиктиги

борб. – борбордук

ботан. – ботаникалык

бурж. – буржуазиялык

бухг. – бухгалтериялык

б-ча – боюнча

б. эрүү – балкып эрүү

вет. – ветеринариялык

гал. – галерея(сы)

ген. – генетикалык

геод. – геодезиялык

геом. – геометриялык

геофиз. – геофизикалык

граммат. – грамматикалык

голл. – голландиялык

гр. – грекче

гражд. – граждандык

д. – дарыя, дарыясы, дарыялары (энчилүү аттан кийин)

демокр. – демократиялык, демократтык

деӊиз деӊг. – деӊиз деӊгээлинен

дипл. – дипломатиялык

д. у. с. – дагы ушул сыяктуу

ж. – жыл, жылы, жылдар, жылдары

ж-а – жана

ж. б. – жана башка, жана башкалар

жерг. – жергиликтүү

ж-дө – жөнүндө

ж. т. – жылы туулган

ж. у. с. – жана ушул сыяктуу

ж. ч. – жыл ченде, жылдар ченде

ж. чейин – жылга чейин, жылдарга чейин

Ж. Чыгыш – Жакынкы Чыгыш

з-д – завод

европ. – европалык

ил. – илимий

илимд. – илимдеринин

ил.-из. – илим-изилдөө

илл. – иллюстрация

инж. – инженердик

ин-т – институт

информ. – информациялык

иск-во – искусство

итал. – италиялык

к. – кара (шилтеме берилгенде), кылым (цифрадан кийин)

катар н. – катар номери

киберн. – кибернетикалык

к-т – комитет

комп. – композитор

констр. – конструктор, конструкция(лык)

конф-я – конференция

концент. – концентрация, концентрацияланган

корр. мүчө – корреспондент мүчө(сү)

коэфф. – коэффициент

к-та – кислота

кырг. – кыргызча

Кырг-н – Кыргызстан

кыш. – кыштак, кыштактары (энчилүү аттан кийин)

лабор. – лабораториялык; лаборатория

лат. – латынча

лингв. – лингвистикалык

мад-т – маданият

макс. – максимум

мамл. – мамлекеттик

матем. – математикалык

матер. – материалисттик

мед. – медициналык

мех. – механикалык

мин. – минимум, минимуму

мис. – мисалы

млн – миллион

млрд – миллиард

м-н – менен

мол. – молекулалык

муз. – музыкалык

нем. – немисче

О. Азия – Орто Азия

обком – облустук комитет

обл. – облус, облустук, облустары

о. кылым – орто кылым

орг. – органикалык

о. эле – ошондой эле

орт. – орточо

ө. ж. – өлгөн жылы

ө. ж. б. – өлгөн жылы белгисиз

п. а. к. – пайдалуу аракет коэффициенти

парт. – партиялык

пед. – педагогикалык

полигр. – полиграфиялык

проф. – профессор (энчилүү аттан кийин)

публ. – публицистикалык

райком – райондук комитет

ревком – революциялык комитет

рев-я – революция

ред. – редакциялык

реж. – режиссёр (энчилүү аттан кийин)

респ. – республикалык; республика(сы)

р-н – район (энчилүү аттан кийин)

салм. – салмагы

санит. – санитариялык

симф. – симфониялык

сов. – советтик

Сов. Союз. Баатыры – Советтер Союзунун Баатыры

соц. – социалисттик

социол. – социологиялык

Соц. Эмг. Баатыры – Социалисттик

Эмгектин Баатыры

с. салм. – салыштырма салмагы

сыйл. – сыйлыгы, сыйлыгынын, сыйлыгына

сыйымд. – сыйымдуулук, сыйымдуулугу

темп-ра – температура

тектон. – тектоникалык

термод. – термодинамикалык

теор. – теориялык

тех. – техникалык

т. ж. б. – туулган жылы белгисиз

трансп. – транспорттук

трлн – триллион

түн. – түндүк

түш. – түштүк

уз. – узундук, узундугу

ун-т – университет

физ. – физикалык

филос. – философиялык

ф-ка – фабрика

фонет. – фонетикалык

фр. – французча, франциялык

ф-т – факультет

хим. – химиялык

хирург. – хирургиялык

чыг-лык – чыгармачылык

ш. – шаары, шаарлары (энчилүү аттан кийин)

шаарком – шаардык комитет

шааратком – шаардык аткаруу комитети

Ы.Чыгыш – Ыраакы Чыгыш

эвол. – эволюциялык

экон. – экономикалык

эмг. сиӊ. арт. – эмгек сиӊирген артист

эмг. сиӊ. ишмер – эмгек сиӊирген ишмер

эрүү t – эрүү температурасы

Эскертүү: аягы -графиялык, -логиялык болуп аяктаган сөздөрдүн «афиялык», «огиялык» деген бөлүктөрү кыскартылып жазылат, мис., физиол., морфол., кинематогр., литогр. ж. б.\

БАШ ТАМГАДАН КЫСКАРТУУ (аббревиатура)

ААК – Ачык акционердик коом

АБС – Автоматтык башкаруу системасы

АЖТ – Автоматтык жөндөө теориясы

АК – Акционердик коом

АКШ – Америка Кошмо Штаттары

АО – Автономия облус

АССР – Автономия Советтик Социалисттик Республика

АТС – Автоматтык телефон станциясы

АЭС – атомдук электр станциясы

БАК – Борбордук Аткаруу Комитети

БГУ – Бишкек гуманитардык университети

ББАК – Бүткүл Россиялык Борбордук Аткаруу Комитети

БК – Борбордук Комитет

БКО – Балдар клиникалык ооруканасы

БУУ – Бириккен Улуттар Уюму

ГФР – Германия Федерация Республикасы

ГЭС – гидроэлектр станциясы

ЕККУ (ОБСЕ) – Европалык Коопсуздук Кызматташтык Союзу

ЖАК – Жабык акционердик коом

ЖАМУ – Жалал-Абад мамлекеттик университети

ЖОЖ – Жогорку окуу жайы

ЖЧК – Жоопкерчилиги чектелген коом

ЖЭБ – жылуулук-электр борбору

ЖЭС – жылуулук-электр станциясы

ЗСФСР – Закавказье Советтик Федерациялык Социалисттик Республикасы

ИА – Илимдер академиясы

ИДП – ички дүӊ продукция(сы)

ИИИ – илим-изилдөө институту

ИИМ– ички иштер министрлиги

ИТП – илимий-техникалык прогресс

ИТР – илимий-техникалык революция

КАУ – Кыргыз агрардык университети

КАЧИ – Кыргыз айыл чарба институту

КАУ – Кыргыз агрардык университети

КМДТИ – Кыргыз мамлекеттик дене тарбия институту

КМИИ – Кыргыз мамлекеттик искусство институту

КМКТАУ – Кыргыз мамлекеттик курулуш, транспорт ж-а архитектура

университети

КММА – Кыргыз мамлекеттик медицина академиясы

КММИ – Кыргыз мамлекеттик медицина институту

КМПУ – Кыргыз мамлекеттик педагогикалык университети (И. Арабаев

атн.)

КМУ – Кыргыз мамлекеттик университети

КМШ – Көз карандысыз мамлекеттер шериктештиги

КП – Коммунисттик партия

КПСС – Советтер Союзунун Коммунисттик партиясы (Коммунистическая

Партия Советского Союза)

КР – Кыргыз Республикасы

КРСУ – Кыргыз-Россия славян университети

КТМИ – Кыргыз тоо-кен-металлургия институту

КУГБ – Кыргызстан улуттук гематология борбору

КУТУ – Кыргыз улуттук техникалык университети

КУУ – Ж. Баласагун атн. Кыргыз улуттук университети

КЭР – Кытай Эл Республикасы

КЭУ – Кыргызстан эл аралык университети

ЛКЖС – Лениндик Коммунисттик Жаштар Союзу

ЛТМОИ (ЛИТМО) – Ленинграддагы так механика ж-а оптика институту

МАК – Мамлекеттик акционердик коом

МИ – Математика институту

МИКИ – В. В. Куйбышев атн. Москва инженердик курулуш институту

ММК – Массалык маалымат каражаттары

ММУ – Москва мамлекеттик университети

МНХТИ (МИТХТ) – Ломоносов атн. Москва назик (тонкий) химия технология институту

МСКИ – Механика ж-а сейсмотуруктуулук курулмалары институту

МТЖОЖ – Москва техникалык жогорку окуу жайы

МЭИ – Москва энергетика институту

НАТО – NATO (North Atlantic Treaty Organization), Түндүк Атлантикалык келишим уюму (ТАКУ)

НМУ – Нарын мамл. университети

ОИБ – Онкология илимий борбору

ОМПИ – Ош мамлекеттик педагогикалык институту

ОХИ – Органикалык химия институту

ОшМУ – Ош мамлекеттик университети

ОшТУ – Ош технология университети

РКО – Республикалык клиникалык оорукана

РКП(б) – Россия Коммунисттик партиясы (большевиктер) (Российская Коммунистическая партия (большевиков)

РМИА – Россия медицина илимдер академиясы

РСФСР – Россия Советтик Социалисттик Федерация Республикасы Союзу (Российская Советская Федеративная Социалистическая Республика)

РФ – Россия Федерациясы

СССР МИА – СССР Медицина илимдер академиясы

СССР – Советтик Социалисттик Республикалар Союзу (Союз Советских Социалистических Республик)

ТАР – Түштүк Африка Республикасы

ТашПИ – Ташкент педагогикалык институту

ТИМ – Тышкы иштер министрлиги

ТКЭС – Табиятты Коргоонун Эл аралык Союзу

ТФМИ – Тоо-тектердин физикасы ж-а математикасы институту

УАК – Улуттук авиакомпания

УИА – Улуттук Илимдер Академиясы

УКТБ – Улуттук кардиология ж-а терапия борбору

УОБ – Улуттук онкология борбору

УТРК – Улуттук телерадио компаниясы

УФБ – Улуттук фтизиатрия борбору

УХБ – Улуттук хирургия борбору

ФАП – фельдшер-акушердик пункт

ФИ – Физика институту

ФМИ – Физика-математика институту

ФПИ – Фрунзе политехника институту

ФХИ – Физикалык химия институту

ХХТИ – Химия ж-а химиялык технология институту

ШКО – Шаардык клиникалык оорукана

ЭББПИИ (ИИМОП) – Эл аралык билим берүү программаларын интеграциялоо институту

ЭВФ – Эл аралык валюта фонду

ЭКС – Эл Комиссарлар Совети

ЭКЮ – Европа Союзунун валюта бирдиги

ЭЭМ – электрондук эсептегич машина

ЮНЕСКО – UNESCO (United Nations Educational Seientific and Cultural Organization) Бириккен Улуттардын билим берүү, илим жана маданият боюнча уюму

ЧЕН БИРДИКТЕРИНИН ШАРТТУУ БЕЛГИЛЕРИ

А – ампер

Е – ангстрем

а. б. – астрономиялык бирдик

айл/мин – минутасына айланышы

а. к. – ат күчү

А.с – ампер-саат

В.с – вольт-ампер

В – вольт

Вб – вебер

Вт – ватт

Втс – ваттсаат

г – грамм

га – гектар

Гб – гильберт

гл – гектолитр

Гн – генри

гПа – гектопаскаль (атмосфера басымы менен)

Гс – гаусс

Гц – герц

г-экв – грамм-эквивалент

дал –декалитр

дБ – децибел

Дж – джоуль

дин – дина

дм – дециметр

дмилясы – деӊиз милясы

ж. жылы – жарык жылы

К – Кельвин

Кл – кулон

кал – калория

кар – карат

кВт – киловатт

кВтс – киловаттсаат

кг – килограмм

кгк – килограмм күч

кд – кандела

ккал – килокалория

км – километр

кмоль – киломоль

кэВ – килоэлектронвольт

л – литр

лк – люкс

лм – люмен

м – метр

м. а. б. – массанын атомдук бирдиги

МВт – Мегаватт

мг – миллиграмм

МГц – Мегагерц

мин – минута

мкм – микрометр

Мкс – максвелл

мкс – микросекунда

млн – миллион

млрд – миллиард

мм – миллиметр

МОм – Мегом

Н – ньютон

нм – нанометр

нсек – наносекунда

нт – нит

Ом – ом

пс – парсек

пФ – пикофарада

рег бр. т – рег брутто тонна

Р – рентген

рад – радиан

с – саат

°С – Цельсий градусу

сек – секунда

сСт – сантистокс

См – сименс

см – сантиметр

сП – сантипуаз

Ст – стокс

ср – стерадиан

суу мам. мм – суу мамычасынын миллиметри

сым. мам. мм – сымап мамычасынын миллиметри

т – тонна

тк – тонна-күч

Тл – тесла

түй. – түйүн

Ф – фарада

ц – центнер

Э – эрстед

эВ – электронвольт

БИРДИКТЕРДИН АТТАРЫН ТҮЗҮҮЧҮ МҮЧӨЛӨРДҮН КЫСКАРТЫЛГАН БЕЛГИЛЕРИ

а – аттоо... (10–18)

Г – гига... (109)

г – гекто... (102)

д – деци... (10–1)

да – дека... (10)

к – кило... (103)

М – мега... (106)

м – милли... (10–3)

мк – микро... (10–6)

н – нано... (10–9)

п – пико... (10–12)

с – санти... (10–12)

Т – тера... (1012)

Ф – фемто... (10–15)

БИБЛИОГРАФИЯЛЫК КЫСКАРТУУЛАР (кыргызча, орусчасы аралаш берилди)

авт. – автор

ад. – адабият

б. – бети

бас. – басылышы

б. г. – без года

библ. – библиография

билд. – билдирүү

биогр. – биография

б. м. – без места

бюл. – бюллетень

в. – выпуск

г. – год

дисс. – диссертация

Докл. – доклады, докладдар

доп. – дополнение, дополнительный

ж. – жыл

ж. белгисиз – жылы белгисиз

жооп. ред. – жооптуу редактор

загл. – заглавие

Зап. – Записки

Изв. – Известия

Источн. – Источники

Каб. – Кабарлар

мазм. – мазмуну

огл. – оглавление

отв. ред. – ответственный редактор

отт. – оттиск

прил. – приложение

Полн. собр. соч. – Полное собрание сочинений

публ. – публикация

ред. – редактор

реф. – реферат

рец. – рецензия

сб. – сборник

сер. – серия

соавт. – соавтор

Собр. соч. – Собрание сочинений

Соч. – Сочинения

с. – страница

т. – том

Танд. чыг. – Тандалган чыгармалар

Тр. – Труды

Уч. зап. – Ученые записки

ч. ж. белгисиз – чыгарылган жылы

белгисиз

Чыг. – Чыгармалар

Чыг. тол. жыйн. – Чыгармалардын

толук жыйнагы

шер. авт. – шериктеш автор

эвол. – эволюция (лык)

Эмг. – Эмгектер

ШААРЛАРДЫН БИБЛИОГРАФИЯДА КЫСКАРТЫЛГАН АТТАРЫ (кыргыз, орус тилдеринде)

А. – Алматы

А.-А. – Алма-Ата

Б. – Бишкек

Г. – Горький

Душ. – Душанбе

Дүйш. – Дүйшөмбү

Ер. – Ереван

Киш. – Кишинев

Л. – Ленинград

М. – Москва

Новосиб. – Новосибирск

Од. – Одесса

П. – Петроград (Петербург)

С.-Пб. – Санкт-Петербург

Тал. – Таллин

Таш. – Ташкент

Тб. – Тбилиси

Ф. – Фрунзе

Хар. – Харьков