ВИТАЛИЗМ барагынын баштапкы кодун көрүү

'''''ВИТАЛИ&#769;ЗМ''''' (лат. vitalis – жашагычтык, ти&shy;рүү) – жандуу жаратылыштын жансыз та&shy;быяттан сапаттык айырмаланышы ж-дөгү, жа&shy;шоонун жүрүшүн жансыз дүйнөнүн күчтөрүнө ж-а закондоруна кошууга болбой тургандыгы ж-дөгү, тирүү денелерде жансыз заттарда жок, өзгөчө факторлордун бар экендиги тууралуу окуу, же жандуу организм маңызында тирүүлүк деген материалдык эмес, табыйгаттан тышкар&shy;кы өзгөчө бир кудурет нерсе жашоонун бардык көрүнүштөрүн башкарып турарын тааныган ж-а жактаган агым. Филос. В. (Платон, Ф. В. Шел&shy;линг, А. Бергсон) ж-а ил.-табигый В. деп айыр&shy;малашат. Айрыкча, ил.-табигый В. жашоо ара&shy;кеттерин, тирүүлүк ишин бүт бойдон жансыз жаратылыштын күчтөрү м-н закондоруна алып барып такаган механицизмге карама-каршы турат. Өз кезегинде В. биологиянын ж-а пси&shy;хологиянын бир катар тармактарына [эмбрио&shy;логияда морфотектик (морфогенетикалык) та&shy;лаалар теориясы, гештальтпсихология] таасир көрсөткөн, о. эле жаңы агымдарды (органицизм, холизм ж. б.) жаратты. Биол. себептүүлүк те&shy;гине карата механисттик көзкарашты сынга алгандыгын В-дин эң күчтүү жагы катары бар&shy;дык агымдардын өкүлдөрү баалашат. Себептүүлүк б-ча биология ж-а физика илимдеринде алда канча кеңири, механисттик эмес көзкараштар бекемделип, азыркы замандагы эң татаал, өзүн&shy;өзү уюштуруучу системалап кароонун өнүгүшү м-н, В. өз таасирин жоготту. 
[[Category: 2-том, 500-554 бб]]