ДЕМОГРАФИЯЛЫК «ЖАРЫЛУУ» барагынын баштапкы кодун көрүү

'''ДЕМОГРАФИЯЛЫК «ЖАРЫЛУУ»''' – калктын
санынын мезгил-мезгили м-н кескин көбөйүүсү. Ал социал.-экон. абалдын жакшыруусуна ж. б. себептерге байланыштуу. Дүйнөнүн калкынын саны 19-к-дын башталышында бир нече жүз млнду гана түзгөн. 1830-ж. 1 млрдга жеткен. 18–19-к-да абал кескин өзгөрүп, калктын саны ылдам өсө баштаган. 1930-ж. 2 млрддан ашып, 1987-ж. 5 млрдды түзгөн. 1960-ж. өсүү темпи&shy;нин төмөндөгөнүнө (2ден 1,65%ке чейин) кара&shy;бай, бүгүнкү күндө дүйнө калкы жылына 80 млнго өсүүдө, 21-к-дын аягында өсүш 90 млнго жетиши күтүлүүдө. 20-к-дын 50–60-жылдарын&shy;да Азиянын, Африканын ж-а Латын Америка&shy;сынын өнүгүп жаткан өлкөлөрүндө төрөлүүнүн жогорку темпи (калктын жылдык орт. өсүү тем&shy;пи 2,2–2,8%) сакталып, өлүм-житимдин (ай&shy;рыкча балдардын өлүм-житиминин) төмөндө&shy;шүнө байланыштуу калктын саны кескин кө&shy;бөйгөн. Ал өлкөлөрдө дүйнөнүн калкынын 50%тен ашыгы жашагандыктан, алардын кал&shy;кынын өсүү темпи жер шарындагы калктын санынын өсүүсүнө зор таасирин тийгизип, дүй&shy;нөлүк Д. ж-га алып келген; ал эми ал өлкөлөрдүн
өнүгүүсүндөгү социал.-экон. көйгөйлөр глобал&shy;дык мүнөзгө өткөн. Ал эми Батыш Европа, Түн. Америка, о. эле мурдагы СССР аймагында калк&shy;тын санынын өсүүсү салыштырмалуу төмөн (орто эсеп м-н 0,2–0,8%) болгон. БУУнун маалыма-

ты б-ча калктын саны 20-к-дын аягында 6 млрддан ашып, 2090-ж. (2095-ж.) 10,2 млрдга (12 млрд) жетип, туруктуу өсүү темпине ээ бо&shy;лушу мүмкүн. Мындай темптеги көбөйүү жер шарынын айрым аймактарында табигый эко&shy;системаларга чоӊ басым келтирип, жашоону камсыз кылуучу жаратылыш системаларын бу&shy;зууга алып келиши ыктымал; тамак-аш каат&shy;чылыгы пайда болот. Азыркы учурда БУУнун маалыматы б-ча өнүгүп келе жаткан өлкөлөрдө 515 млн адам дайыма ачкачылыкта жашоодо. Ошондуктан азык-түлүк каатчылыгын глобал&shy;дык деӊгээлде чечүү үчүн демогр., экол., энерге&shy;тикалык ж. б. факторлорго байланыштуу изил&shy;дөөлөр жүргүзүлүүдө. Өнүккөн өлкөлөрдөгү акыр&shy;кы 200 жыл ичиндеги төрөлүүнү ж-а өлүм-жи&shy;тимди талдоонун негизинде «жөнөкөй» турук&shy;туулуктун (төрөлүүнүн ж-а өлүм-житимдин жо&shy;гору болушу) «азыркы» туруктуулукка (төрөлүү&shy;нүн ж-а өлүм-житимдин төмөн болушу) өтүүсүн даана байкоого болот. Бул демогр. өткөөл 4 фа&shy;заны камтыйт: 1. Медицина начар өнүккөн абалда: төрөлүү деӊгээли жогору, балдардын
өлүмү да жогору; мында калктын саны жай өсөт.
2. Коомчулук оору-сыркоону жөнгө салууну үй&shy;рөнөт. Төрөлүү мурдагы калыбында калып,
өлүм-житимдин (айрыкча балдардын өлүмүнөн) кыскарышы калктын тез өсүп кетүүсүнө шарт түзгөн. 3. Социалдык ж-а экон. өзгөрүүлөр (ма&shy;териалдык өндүрүштүн өнүгүүсү, калктын тур&shy;муш-тиричилигинин жакшырышы, саламат&shy;тыкты сактоо деӊгээлинин өнүгүүсү) төрөлүүнүн төмөндөшүнө алып келет. Бул фазанын аягын&shy;да калктын саны кайра турукташат, анткени балдардын өлүм-житиминин азайышы төмөнкү төрлүүнү толуктап турат. 4. Калктын санынын жаӊы туруктуулугу төрөлүүнүн ж-а өлүм-жи&shy;тимдин азайышынан түзүлөт. [[Category: 3-том, 5-85 бб]]