ДЕФОРМАЦИЯ (бузулуу, өзгөрүү) барагынын баштапкы кодун көрүү

'''ДЕФОРМА&#769;ЦИЯ''' (лат. deformatio – бузулуу, өз&shy;гөрүү) – сырткы аракеттин же ички күчтүн натыйжасында нерсенин формасынын ж-а өл&shy;чөмүнүн өзгөрүшү. Бардык катуу, суюк, газ аба&shy;лындагы заттар Д-ланат. Д. бөлүкчөлөрдүн өз ара аракеттешүү күчтөрүн өзгөртүп, мех. чыӊа&shy;лыштын пайда болуусуна алып келет. Д. мех. күчтүн, жылуулуктун, магнит же электр тала&shy;аларынын ж. б. аракеттин натыйжасында бо&shy;лот. Катуу нерсеге аракет кылган күч алынып ташталганда толук жоюлган Д. с е р п и л&shy;г и ч т ү ү, толук сакталганы п л а с т и к а&shy;л у у, ал эми чала жоюлганы с е р п и л г и ч п л а с т и к а л у у деп аталат. Эгерде турак&shy;туу күчтүн аракети м-н Д. убакыт б-ча өссө ж-а күч алынып ташталганда, процесс кайрылып нөлгө умтулса, аны и л э э ш к е к т ү ү Д. дейт. Кристаллдагы Д. механизмдеринин бири – дислокациянын кыймылы ж-а көбөйүүсү. Д-нын жөнөкөй түрү – салыштырмалуу узаруу ж-а жы&shy;лышуу. Өзөктүн же чөйрөнүн жипчесинин узун&shy;дугунун өзгөрүүсүнүн баштапкы узундугуна бол&shy;гон катышына барабар чоӊдук салыштырмалуу
узаруу деп аталат: ε=(''l–l''<sub>0</sub>)/''l''<sub>0</sub>=∆''l/l''<sub>0</sub>, мында ''l''<sub>0</sub>–
баштапкы узаруу, ал эми (''l–l )/l =∆l/l''
– са&shy;лыштырмалуу узаруу болот. Бир чекиттен чык&shy;кан, өз ара тик бурчтуу эки жөнөкөй жипче&shy;лердин арасындагы бурчтун өзгөрүүсүн жылы-
шуу дейт. Эгерде салыштырмалуу узаруу ж-а
жылышуу бирден кичине болсо, Д. кичине деп аталат. Д-ны өлчөө (магниттик, электрдик, мех. ж. б.) нерсенин белгиленген чекиттеринин ор&shy;тосундагы аралыкты ж-а жаралган натыйжа&shy;ны түз же кыйыр өлчөөгө негизделген. Д-нын эӊ жөнөкөй түрлөрү – созулуу, кысылуу, ийилүү ж-а толгонуу. [[Category: 3-том, 5-85 бб]]