ЖАН барагынын баштапкы кодун көрүү

<b type='title'>ЖАН</b> (гр. psyhe; лат. anima ) – тирүүлүктүн реал&shy;дуулугунун белгиси катары колдонулуп келат&shy;кан түшүнүк; жалпысынан адамдын, жаныбар&shy;лардын психикалык жашоосуна ж-а ички дүйнөсүнө карата тарыхый жактан өзгөрүлүп туруучу көз караштарды туюндурган атама ка&shy;тары мүнөздөлөт; кайсы бир учурда «психика» термининин синоними катары да колдонулат. Ж. түшүнүгү көп маанилүү ж-а мазмуну жагы&shy;нан да ар түрдүү чечмеленет. 1. Д и н д е: денеге эч кандай көз каранды болбогон, материалдуу эмес өзгөчө бир түпбашат (субстанция); адам&shy;дын ж-а жаныбарлардын денесинде (кээде
өсүмдүктөрдө) жашап, алар өлгөндө ошол дене&shy;ни таштап (кээде башка денеге өтүп алып), өз алдынча жашай берүүчү өзгөчө бир рухий нер&shy;се.Теисттик диндерде адамдын Ж-ы дегенде бул Кудай жараткан, өлбөс, кайталанбас рух ба&shy;шатын түшүнүшөт. 2. И д е а л и с т т и к ф и&shy;л о с о ф и я д а: өзүнчө бир бөлөкчө жашаган, материалдык эмес башталыш; бирдиктүү дүйнө&shy;башаттын өнүгүшүнүн эң жогорку формасы.
3. М а т е р и а л и с т т и к ф и л о с о ф и я&shy;д а: адамдын ички рухий дүйнөсү, жогорку уюшулган материянын касиети катары анын
өздүк аң-сезими. 4. П с и х о л о г и я д а:
Инсанга таандык ж-а ага мүнөздүү рухий ка&shy;сиеттердин жыйындысы. 5. К ы р г ы з д ү й&shy;н ө т а а н ы м ы н д а (Теңирчиликте) Ж. дене&shy;бой м-н ойдун, сезим м-н туюмдардын «ээси» ж-а тейлөөчүсү, аң м-н кыялдын рухий угуту (Чоюн Өмүралиев). Исламдын кыргыздарга ки&shy;риши м-н Ж. ж-дөгү түшүнүк «Куранга» ыла&shy;йык келтирилди (<i>Азирейил</i> жан алгыч). Арис&shy;тотелде («Жан жөнүндө» трактат) Ж. – тирүү денеден бөлүнбөс активдүү, максаттуу баштал&shy;ма делет; Декарттын дуалисттик метафизикасы Ж. м-н денени эки бөлөк, өзүнчө турган түпө&shy;зөк катары бөлүп көрсөтөт.	<i>Т. Абдылдабеков. </i>[[Категория:3-том, 215-326 бб]]