ЖЕТИ АТА барагынын баштапкы кодун көрүү

<b type='title'>ЖЕТИ АТА</b> – кыргыздардагы ата текти билүүгө байланышкан генеал. түшүнүк. Ж. а-нын эл&shy;дик генеал. түшүнүк катары кабыл алынышы патриархалдык-көчмөн салтка байланышкан. Ж. а. кыргыз коомунда социалдык маанилүү роль ойногон. Салтка ылайык кыргыз коомун&shy;дагы ар бир адам өзүнүн Ж. а-сын билүүгө ти&shy;йиш болгон. Ж. а-сын билбеген адам кул ката&shy;ры кабыл алынган. 19-к-дын аягында Кырг-нга келген орус адамы мындай деп жазган: «Бейтаа&shy;ныш адам ж-дө бир нерсе билүү максатын&shy;да: “Сенин жети атаң ким болгон”,– деп сура&shy;шат. Бул суроого абдан так жооп беришке кыр&shy;гыздын ар бир баласынын кудурети жетет».
«Ким өзүнүн жети атасын билбесе, эл безери»,–
деп окутат кыргыздын адеп кодекси. Ж. а. өзүнө тиешелүү төмөнкүдөй терминдер м-н аталып, эл&shy;дин аң-сезимине абдан терең сиңген: ата, чоң ата, баба, буба, кубаар, жото, жете. Элдин эсин&shy;де сакталып калган «кубаарыңдын куу чокусу, мадериңдин баш териси» (мадер түш. диалекти&shy;де эне), «кудай кылса кубаарыңдын акысы бар&shy;бы?», «жото-жетесиз кул», «жетеге жетчү кек»,
«жети атасынан бери жиликтеп сура» деген сыяктуу көөнө түшүнүктөр мындай салттын байыркылыгын ырастайт. Ж. а-ны сүрүштүрүү салты уруу ичиндеги никелик мамилелерди жөнгө салып, элдин генеал. тазалыгын сактап
калуу ж-а биол. популяциясына, өсүп-өнүгүшүнө ыңгайлуу шарт түзгөн. «Ал кезде жети атасын сурап кыз бермек ырасим болгон», – деп айты&shy;лат. Кыргыздар байыртадан бийик тоо шар&shy;тында бири биринен обочолонуп жашагандык&shy;тан, тукумдун тазалыгын сакташ үчүн нике мамилелерин жөнгө салуу зарыл болгон. Бул адат б-ча жети муун өтмөйүнчө никеге турууга тыюу салынган. Муну илим жети муундук эк&shy;зогамия деп аташат. Бул отурукташкан элдер&shy;ден айырмаланып, кыргыздарда никенин ж-а урпак-тукумду өстүрүүнүн өзүнчө мад-ты иште&shy;лип чыккандыгын айгинелейт. Ушундан улам Ж. а-сын сүрүштүрүү салты келип чыккан. Анын баштапкы негиздери урук ичиндеги экзогамия&shy;лык талаптарга байланышса, кийин коомдо мыйзам сыяктуу турмуштук кодекске айланган. Анткени, патриархалдык коомдогу уруктун ар бир адамы Ж. а-сын так билгенде гана кайсы урукка таандык экендигин далилдей алган.



Ад.: <i>Абрамзон С. М</i>. Кыргыз жана Кыргызстан тарыхы боюнча тандалма эмгектер. Б., 1999; <i>Аса&shy;нов Т. И</i>. Кыргыздардын этносаясий түзүлүшүнүн жана тарыхый байланыштарынын санжырада чагыл&shy;дырылышы. Б., 1999. <i>Т. И. Асанов.</i> [[Категория:3-том, 327-448 бб]]