БУМЫН барагынын баштапкы кодун көрүү

'''БУМЫН'''  (490–552, Түрк кагандыгы) – Улуу Түрк кагандыгынын (552–744) негиздөөчүсү ж-а анын 1-каганы. ''Ашина'' уруусунан. Түрк жазма булактарында Б. каган, ал эми кытай жазма булактарында Тумын каган деп да аталат. Б. адегенде башка мамлекеттер м-н соода ж-а элчилик байланыштарды түзө баштаган. 545-ж. анын ордосуна жужандардын душманы болгон Батыш Вэй императору Тайцзудан элчи келген. Кийинки жылы Б. өз элчисин императордун сарайына жиберген ж-а акырындык м-н өзүнүн душмандарына каршы союз түзө баштаган. Жужандарга каршы 
<br/>
[[File:БУМЫН17.png | thumb | none]]
чыгууга али эрте экендигин түшүнгөн Б. алардын ханы Анахуанга мурункудай эле көз каранды бий катары темирден жасалган буюмдарды жөнөтүп турган. Кала берсе ал жужандардын бийлигине каршы көтөрүлүштөрдүн бирин баскан. 550-ж. Жунгарияда жашаган теле уруулары Монголиядагы Анахуандын ордосун көздөй жортуулга жөнөшкөн. Бирок алар жарым жолго келгенде жакшы куралданган Б-дын атчан аскерлери тарабынан талкаланган. Бул жеӊиштен соӊ Б. жужандарга каршы согушка даярдана баштаган. Ал Анахуан м-н кагылышуу максатын көздөп, анын кызынын колун сураган. Буга ачуусу келген Анахуан «сен менин темир эриткичимсиӊ, кантип сен мага ушундай сунуш кылууга батындыӊ» деп одоно жооп берген. Б. мындай жооп м-н келген Анахуандын элчисин өлтүрөт, батыш вейлик император Вэньди м-н жужандарга каршы келишим түзүп, анын кызы Чилеге үйлөнөт. 552-ж. Б. жужандарга каршы согуш ачып, аларды аёосуз талкалаган. Жеӊилген Анахуан өзүн өзү өлтүргөн. Ошентип, Борб. Азияда Улуу Түрк кагандыгы түзүлүп, Б. «илигкаган» деген титул алган.
<br/>Ад.: ''Гумилев'' Л. Н. Древние тюрки. М., 1967; ''Караев Ө.'' Көөнө түрктөр тарыхы. Б., 1994.
<br/>''Ө. Караев''.
[[Category: 2-том]]