БИРИККЕН УЛУТТАР УЮМУ (БУУ) барагынын баштапкы кодун көрүү

''' БИРИККЕН УЛУТТАР УЮМУ (БУУ)''' – тынчтык ж-а  коопсуздукту сактоо, өлкөлөр аралык кызматташтыкты өнүктүрүү максатында түзү<font color='green'>л</font>гөн эл аралык уюм. СССР, АКШ, Улуу Брит<font color='green'>а</font>ния мамлекеттеринин өкүлдөрүнүн катышуусу м-н 1944-жылы август-октябрь айларында өткөн Думбартон-Окс конференциясында (АКШ) анын уставынын алгачкы жоболору иштелип чыгып, Крым конференциясында (1945) макулдашылып, 1945-жылы 26-июнда 51 мамлекеттин өкүлдөрү к<font color='green'>а</font>тышкан Сан-Франциско конференциясында та<font color='green'>л</font>кууланган. 1945-жылы 24-октябрда устав кабыл алынып, бул күн жыл сайын БУУнун түзүлгөн күнү катары белгиленет. БУУнун башкы орга<font color='green'>н</font>дары: Башкы Ассамблея, Коопсуздук кеӊеши, 
[[File:БИРИККЕН УЛУТТАР УЮМУ (БУУ)7.png | thumb | none]] Экономикалык ж-а Социалдык кеӊеш, Камкордук көрсөтүү кеӊеши, Эл аралык Сот ж-а Секрет<font color='green'>а</font>риат. Б а ш к ы А с с а м б л е я – БУУнун жогорку органы. Анда БУУнун бардык мүч<font color='green'>ө</font> мамлекеттеринин бештен көп эмес өкүлдөрү иш жүргүзөт. Ассамблея БУУнун уставынын чегинде маселелерди чечет ж-а мүчө-мамлекеттерге, ошондой эле БУУнун Коопсуздук комитетине сунуш бере алат. 7 негизги комитети – саясий ж-а коопсуздук, кура<font color='green'>л</font>сыздандыруу ж-а эл аралык коопсуздук, экономикалык ж-а финансы ж. б. иштери боюнча; 2 туруктуу комитети – административдик, бюджет маселелери боюнча кеӊеш берүүчү ж-а акы төлөө боюнча комитеттер. Булардан тышкары атайын түзүлгөн комитеттер ж-а комисс<font color='green'>и</font>ялар (мисалы, космос мейкиндигин тынчтыкта пайдалануу комитети, Эл аралык укук комиссиясы ж. б.) бар. БУУнун Башкы Ассамблеясынын а<font color='green'>в</font>тономиялык эл аралык уюмдардын укугуна ээ
өзгөчө органдары да иш жүргүзөт, мисалы, Атом энергиясы боюнча эл аралык агентчилиги. Ассамб
[[File:БИРИККЕН УЛУТТАР УЮМУ (БУУ)8.png | thumb | БУУнун Нью-Йорктогу имараты. ]]
леянын кезектеги сессиясы жыл сайын, кезе<font color='green'>к</font>сиз же атайын сессиясы шартка жараша зарыл учурда чакырылат. К о о п с у з д у к  к е ӊ <font color='green'>е</font>ш и – БУУнун негизги ж-а туруктуу иштөөчү органдарынын бири. БУУнун уставы боюнча эл <font color='green'>а</font>ралык тынчтыкты ж-а коопсуздукту сактоо милдети жүктөлгөн кеӊештин 5 туруктуу (К<font color='green'>ы</font>тай, Франция, Россия, Улуу Британия ж-а АКШ) ж-а 10 убактылуу (алар БУУнун Башкы Ассамблеясы тарабынан 2 жылда бир шайл<font color='green'>а</font>нып турат) мүчөсү бар. Коопсуздук кеӊешинин чечимдери жалпы добуш берүү принцибине н<font color='green'>е</font>гизделип, кабыл алынат ж-а БУУнун бардык мүчөлөрү аны аткарууга милдеттүү. Э к о н <font color='green'>о</font> м и к а л ы к  ж-а с о ц и а л д ы к  к е ӊ е ш – БУУнун негизги органдарынын бири. Ал эл ар<font color='green'>а</font>лык экономикалык  ж-а социалдык кызматташтыкты өнүктүрүүгө зарыл шарттарды түзүү милдетин аркалайт. БУУнун Башкы Ассамблеясына с<font color='green'>у</font>нуштарды киргизет, конвенциялардын долб<font color='green'>о</font>орлорун даярдайт, анын атайын мекемелеринин иш-аракеттерин координациялайт. К а м к о <font color='green'>р</font> д у к  к ө р с ө т ү ү  к е ӊ е ш и – БУУнун эл аралык деӊгээлде камкордук көрсөтүү иш-ч<font color='green'>а</font>раларын жүзөгө ашыруучу негизги органдар<font color='green'>ы</font>нын бири. Ал эл аралык тынчтыкты бекемдөөгө, камкордукка алынган аймактагы калктын с<font color='green'>а</font>ясий, экономикалык ж-а социалдык прогрессине көмөк көрсөтөт. Э л  а р а л ы к  с о т – БУУнун жого<font color='green'>р</font>ку сот органы; 1945-жылы уюшулган, мамлекеттер аралык чыр-чатак маселелерин чечүүчү ж-а укук маселелери боюнча бүтүмдөрдү чыгаруучу эӊ ба<font color='green'>ш</font>кы эл аралык уюм. Анын курамы БУУнун Ба<font color='green'>ш</font>кы Ассамблеясы ж-а Коопсуздук кеӊеши тар<font color='green'>а</font>бынан шайланган 15 судьядан түзүлөт. Алар Башкы Ассамблея тарабынан 9 жылга шайл<font color='green'>а</font>нат. БУУнун уставынын ажырагыс бөлүгү бо<font color='green'>л</font>гон Статуттун негизинде иш жүргүзөт. С е к р <font color='green'>е</font> т а р и а т – БУУнун туруктуу ж-а негизги орга<font color='green'>н</font>дарынын бири. Секретариат БУУнун Генера<font color='green'>л</font>дык секретары (5 жылда бир шайланат) ж-а ал тарабынан дайындалган кызматкерлерден т<font color='green'>у</font>рат. Анын негизги милдети – БУУнун органдарын, комитет ж-а конференцияларын административдик-техникалык жа<font color="green">к</font>тан тейлөө. Секретариат Нью-Йоркто. БУУнун Генералдык секретарлары: Ли (1946–52), Ха<font color="green">м</font>маршельд (1953–61), У Тан (1961–71), Вальдхайм (1972–81), Перес де Куэльяр (1982–91), Бутроас Гали (1992–96), Коффи Аннан (1997–2006), 2006-жылдан Пан Ги Мун (2006-2017), 2017-жылдан Антониу Гутерриш. БУУнун курамында өз а<font color="green">л</font>дынча, атайын адистешкен мекемелер да иш жүргүзүшөт. Мисалы, БУУнун өнүктүрүү програ<font color="green">м</font>масы (ПРООН), Качкындардын иши боюнча Ж<font color="green">о</font>горку Комиссариат, Саламаттыкты сактоонун бүткүл дүйнөлүк уюму, Дүйнөлүк банк, Балдар фонду (ЮНИСЕФ), Эл аралык эмгек уюму, Эл <font color="green">а</font>ралык валюта фонду, билим, илим ж-а мад<font color="green">а</font>ният уюму (ЮНЕСКО), Азык-түлүк ж-а айыл чарба уюму (ФАО). БУУнун штаб-квартирасы Нью-Йоркто. Расмий тили катары англис, и<font color="green">с</font>пан, кытай, орус, француз тилдери, ал эми Ба<font color="green">ш</font>кы Ассамблеяда, Коопсуздук кеӊешинде, Экономикалык ж-а Социалдык кеӊеште расмий тил катары араб тили да эсептелет. Учурда БУУга 196 мамлекет мүчө (2004). Кыргызстан БУУга 1992-жылдын 2-ма<font color="green">р</font>тында кабыл алынган. Мүчө болуп кирүү м-н
[[File:БИРИККЕН УЛУТТАР УЮМУ (БУУ)9.png | thumb | БУУнун Кыргызстандагы имараты. ]]
Кыргызстанга эл аралык турмуштун процесстерине жигердүү катышууга, социалдык-экономикалык, маданий ж. б. маселелерди алга жылдырууга бир топ мүмкүнчүлүктөр түзүлдү. Кыргызстандын делегаци<font color='green'>я</font>сы БУУнун Башкы Ассамблеясынын сесси<font color='green'>я</font>ларына жыл сайын катышып келүүдө. Жог<font color='green'>о</font>руда аталган БУУнун адистешкен уюмдарынын жардамы м-н Кыргызстандын социалдык-экономикалык, м<font color='green'>а</font>даний өнүгүшүнө көмөк берген долбоорлор ж-а программалар иштелип чыгып, жүзөгө аш<font color='green'>ы</font>рылган.
[[Category: 2-том, бүтө элек]]