ВИРУСТАР барагынын баштапкы кодун көрүү

'''ВИРУСТАР '''(лат. virus – уу) – киши, жаныбар ж-а өсүмдүктөрдүн жугуштуу ''вирус ооруларын'' козгоочу өтө майда организмдер. Алар тирүү клеткада гана жашап, көбөйөт. Бактериядан өзгөчөлөнүп, клеткадан сырткары атайын жа&shy;салган азык чөйрөдө өспөйт. Медициналык изилдөө ж-а эксперимент үчүн өсүмдүк м-н жаныбар организ&shy;минде, тирүү сакталган ткань ж-а клеткада ж. б. өстүрүлөт. Вирустар өтө көп тараган жугуштуу ооруларды (''чечек, кызамык, грипп, полиомие&shy;лит, кутурма'' ж. б.) козгойт, ошондой эле айрым өсүмдүк илдеттерин пайда кылат. Орус окумуш&shy;туусу Д. И. Ивановский 1892-жылы бактерия чып&shy;касынан өтүп кеткен эң майда мироорганизм&shy;дер вирустар экенин аныктаган. Вирустар тирүү организмге таандык бардык касиеттерге (тукум куугучтук, өзгөргүчтүк ж-а сырткы чөйрөнүн шартына ка&shy;рата ыңгайлануу) ээ жөнөкөй организм. Алар электрондук микроскоптун жардамы м-н гана көрүнөт. Вирустардын көлөмү ар кандай, мисалы, чечек козгогучу чоң (300–400 ''нм''), ал эми энцефалит, полиомиелит, шарп козгогучтары эң эле кичи&shy;не (20–30 ''нм''). Алар төрт чарчы, таякча, того&shy;лок ж-а жипче формада болушат. Вирустар белоктор&shy;дон ж-а нуклеин кислотасынан турат. Жаныбар, өсүмдүк ж-а бактериялардын клеткалары эки нуклеин кислотасынан (ДНК ж-а РНК) турса, Вирустар 


''Айрым вирустардын түзүлүш схемасы. РНКлуу вирустар: 1 – гиповирус, 2 – реовирус, 3 – рабдовирус, 4 – парамиксовирус, 5 – клостеровирус, 6 – коронавирус, 7 – ретровирус. ДНКлуу вирустар: 8 – плазмавирус, 9 – миовирус, 10 – иридовирус, 11 – бакуловирус, 12 – асковирус, 13 – поксивирус, 14 – аденовирус, 15 – иновирус.'' (Бул сүрөттүн сөзү).

<br>бир гана (ДНК же РНК) нуклеин кислотасынан турат. Татаал түзүлүштүү вирустарда белок ж-а нук&shy;леин кислотасынан башка липпиддер, полиамин&shy;дер, ферменттер, витаминдер ж. б. болот. Вирустар клет&shy;ка ядросунда, цитоплазмада да көбөйөт. Алгач вириондор клеткага жабышып, андан клетка&shy;нын ичине кирет. Анда вириондун белок кабык&shy;часы ферменттердин таасиринен бузулуп, нук&shy;леин кислотасы бошонот. Нуклеин кислотасы клеткага киргенден кийин вирус инфекциясынын жашы&shy;руун мезгили башталат. Вирустардын көбөйүүсү жаңы вирус бөлүкчөлөрүнүн (вибриондорунун) жайы&shy;лып, клеткалардан чөйрөгө чыгуусу м-н аяктайт. Вирустар ысык (90°С), суук (–70°С) температурага чыдамдуу келип, жаратылышта көп кездешип, киши, жаныбар ж-а өсүмдүктөр аркылуу таралат. 
[[Category: 2-том, 500-554 бб]]