ВОЛЬФРАМ барагынын баштапкы кодун көрүү

'''ВОЛЬФРА&#769;М '''(Wolframium), W – ''элементтер&shy;дин мезгилдик системасынын'' VI тобунан орун алган химиялык элемент; атом номери 74, атом массасы 183, 85. Табиятта сейрек таралган, жер кыртышынын 1·10<sup>–7</sup>%ин түзөт. Эркин абалда кездешпейт, көбүнчө вольфрам кислотасынын Н<sub>2</sub> WО<sub>4</sub> туздары түрүндө  жолугат. Ал кыйындык м-н эрий турган боз түстөгү металл, тыгыздыгы 19,3 ''г/см''<sup>3</sup>, эрүү t 3410±20°С. Табигый вольфрам 5 туруктуу изотопторунун (масса&shy;лык сандары 180, 182, 183, 184 ж-а 186) ара&shy;лашмасынан турат. 1781-жылы швед окумуштуусу Шееле вольфрам  ангидридин WО<sub>3 </sub>түрүндө бөлүп алган.  1783-жылы металл түрүндө WО<sub>3</sub>төн көмүртек м-н калыбына келтирүүдөн алынган. Вольфрам  кадимки шартта туз, күкүрт, азот ж-а плавик кислоталары&shy;на, «падыша арагына» туруктуу; азот ж-а пла&shy;вик кислоттасынын аралашмасында жегичтердин эритмесинде ысытканда эрийт. Бирикмелерин&shy;де 2–6 валенттүү. Кадимки шартта химиялык  жак&shy;тан туруктуу, кычкылтек м-н 400–500°Сде WО<sub>3</sub>тү пайда кылат, ал эми суутек м-н жогорку темп&shy;ературада да кошулбайт. Азот м-н 1500°Сде реакция&shy;га кирет, көмүртек м-н карбидди пайда кылат. Кремний ж-а бор м-н силициддерди ж-а борид&shy;дерди, галогендер м-н жогорку температурада ко&shy;шулуп галогениддерди, күкүрт м-н сульфиддер&shy;ди (WS<sub>2</sub>, WS<sub>3</sub>) пайда кылат. Вольфрам ж-а анын би&shy;рикмелери вольфрамит ж-а шеелит минералда&shy;рынын концентратынан бөлүнүп алынат. Вольфрам  ме&shy;таллургияда сапаттуу болот ж-а куйма (победит, стеллит) алууда, электр-техникалык өнөр жайында (кызытма лампа жибин чыгаруу) колдонулат. Вольфрам кычкылтек м-н оксиддерди (WО<sub>2</sub>, WО<sub>3</sub>) пай&shy;да кылат. Вольфрамдын кош оксиди (WО<sub>2</sub>) – күрөң түстөгү күкүм же кристалл. НNO<sub>3</sub>түн таасири&shy;нен абада ысытканда WО<sub>3</sub>кө чейин окистенет. WО<sub>3 </sub>– кызыл-саргыч күкүм, ага жегичтерди, Nа<sub>2</sub>СО<sub>3 </sub>ж-а NН<sub>3</sub>тү таасир эткенде вольфрамат&shy;тар пайда болот. Алар металл түрүндөгү вольфрамды ж-а анын карбиддерин алууда – сырьё, чопо, айнек буюмдарын боёодо ж-а катализатор ка&shy;тары колдонулат. Вольфрам  кислоталары WО<sub>3</sub>төн алынат.  Анын туздары вольфраматтар Nа<sub>2</sub>WО<sub>4 </sub>деп ата&shy;лат. Алар сууга ж-а отко чыдамдуу кездеме, булгаары ж-а пигмент даярдоодо, рентгеногра&shy;фияда ж. б. колдонулат.
[[Category: 2-том, 500-554 бб]]