ДЕВОН МЕЗГИЛИ барагынын баштапкы кодун көрүү

'''ДЕВО&#769;Н МЕЗГИЛИ''' (системасы), д е в о н – па&shy;леозой заманынын ортосундагы геологиялык мезгил; жер кыртышындагы тоо тек катмарларынын па&shy;леозой тобундагы системасы. Силур мезгилинен (системасынан) кийин, таш көмүр мезгилинен (системасынан) мурда турат. 1839-жылы англиялык гео&shy;логдор Р. Мурчисон ж-а А. Седжвик Улуу Бри&shy;таниянын Девоншир графтыгынын аймагында өз алдынча системага бөлүп, аны ошол граф&shy;тыктын аты м-н атаган. Девон мезгили 410 млн жыл мурда башталып, узактыгы 60 млн жылга жа&shy;кын созулган. Анда пай&shy;да болгон тоотек катмар&shy;лары 3 бөлүмгө (астыӊкы, ортоӊку ж-а үстүӊкү), 7 яруска ажыратылган, алардын астынкы 3 яру&shy;су азырынча толук анык&shy;тала элек. к. таблица. Девон мезгилинин башталышында мурда болуп өткөн кале&shy;дон тектоникалык бүктөлүүлө&shy;рүнүн таасиринен жер бе&shy;тинин көп бөлүгү көтөрү&shy;лүп, деӊиздер тартыла
<table name='ДЕВОН МЕЗГИЛИ 1' type='img' caption='Девон системасынын (мезгилинин) страти&shy;графиялык бөлүнүү схемасы'/>

[[File:ДЕВОН МЕЗГИЛИ59.png | thumb | Девон системасынын (мезгилинин) страти&shy;графиялык бөлүнүү схемасы]]
баштаган. Ал жерлерде байыркы кумдук чопо&shy;лордон түзүлгөн кызыл түстүү лагуна-континен&shy;ттик чөкмөлөрдүн калыӊ катмарлары пайда болгон. Девон мезгилинин ортосунда ж-а аяк ченинде платформалар м-н геосинклиналдарда жер бети кайрадан чөгүп, суу каптай баштаган. Девон мезгилинде көпчүлүк жерде, айрыкча геосинклиналь аймак&shy;тарда магманын сыртка атылып чыгышынан тоотектер түзүлгөн; айрым жерде галоген чөкмө&shy;лөрүнүн (доломит, гипс, ангидрит, таш туз ж. б.) топтолуусу жүргөн. Девон мезгилинде жаныбарлар ж-а өсүмдүктөр дүйнөсү силур мезгилине караганда кескин өзгөрүүлөргө учураган. Жаныбарлардан брахиоподдор өтө өөрчүп, анын теребратулид, продуктид сыяктуу жаӊы түрлөрү чыккан. Спи&shy;рифериддер м-н ринхонеллиддер кеӊири тара&shy;ган. Атрипиддер м-н пентамериддер девондун аягында толук кырылып калган. Граптолиттер мезгилдин башталышында жашаган. Гониатит&shy;тер м-н климениялар жаӊыдан пайда болгон. Кораллдар болсо дагы эле чоӊ роль ойногон. Мол&shy;люскалар, мшанкалар, фораминифералар мур&shy;дагыдай эле жашоосун уланткан. Зор өлчөмдөгү рак сымалдардын өнүгүүсү күчөгөн. Омуртка&shy;луулардан баш сөөксүз ж-а азыркы балыктар өнүгүп, Девон мезгилинде чоӊ мааниге ээ болгон. Өсүм&shy;дүктөрдөн мезгилдин аягында жок болгон пси&shy;лофиттер, жаӊыдан пайда болгон папоротник сымалдар, птеридоспермдер, плаундар ж-а кырк муундар кеӊири таралган. Кен байлыктардан не&shy;гизинен нефть м-н газ, таш туз м-н гипстин ири катмарлары, боксит, таш көмүр ж-а күйүүчү сла&shy;нецтер, жездүү кумдуктар, темир-марганец ж-а коргошун кенташтары пайда болгон. Кыргызстанда деӊиз түбүндө акиташ теги м-н бирге химиялык чөк&shy;мөлөр түрүндө пайда болгон бир нече коргошун кени Девон мезгилинин ''полиметалл-карбонаттар фор&shy;мациясында'' жайгашкан.

Ад.: Геологические строение СССР. Т. 1 – Страти&shy;графия. М., 1968; ''Чарыгин М. М., Васильев Ю. М.'' Общая и историческая геология. М., 1968; ''Асана&shy;лиев У.'' Литология и рудоносность девонских и нижне&shy;каменноугольных отложений Срединного Тянь-Шаня. Ф., 1974. [[Category: 3-том, 5-85 бб]]