ДИСЛОКАЦИЯ (физикада) барагынын баштапкы кодун көрүү

'''ДИСЛОКА&#769;ЦИЯ'''  (фр. dislocatio – жылышуу, оошуу) – 1) ф и з и к а д а – кристалл торчодогу атомдук тегиздиктердин ирети м-н туура жай&shy;гашуусу бузулган сызыктуу кемтик (дефект). Дислокация кристаллдын өсүү процессинде, өскөн крис&shy;таллды механикалык деформациялоодо жаралат. Ал кристаллдын механикалык касиеттерине (бышыктыгы ж-а пластикалуулугу) ж. б. физикалык касиетине таа&shy;сирин тийгизет. Дислокациянын эки түрү болот: сызык&shy;туу же чектик ж-а буралма. Чектик  дислокация – атом&shy;дук тегиздиктин кристаллдын ичиндеги үзүлгөн четин бойлогон сызык. Атомдук тегиздиктер узатасынан тегерете буралып жылышкан сы&shy;зыкты буралма  дислокация дейт. Буралма дислокацияда атомдук тегиздиктин үзүлүшү болбойт. Мында бир атом&shy;дук тегиздик экинчисине буралма сызык боюнча өтөт. Атомдун атомго өтүшү буралма сызык боюнча жүрөт. Анда дислокация сызыгы эч убакта кристалл&shy;дын ичинде үзгүлтүккө учурабайт, ал же крис&shy;таллдын бетине чыгат, же илмек түрүндө туюк&shy;талат, же болбосо бир нече дислокацияга тармактанып кетет. Кристаллдын дислокацияланган жери серпилгичтүү чыңалышкан абалда болот. Чыңалыш аралык&shy;ка тескери пропорциялаш өзгөрөт. Кристаллдын дислокацияланган жерлеринин химиялык туруктуулугу начар болот. Тунук кристаллдагы дислокация полярлашуу мик&shy;роскобу м-н, тунук эмес кристаллдын дислокациясы суюк ойдургуч заттын аракети боюнча оптикалык мик&shy;роскоп аркылуу байкалат. Ойдургуч заттар зат&shy;тын дислокация болгон жерлерин эритип, оюп түш&shy;көндүктөн, чуңкурчаны пайда кылат. Мындан тышкары, дислокация байкоо үчүн декордоштуруу ык&shy;масы колдонулат. 2) Т е к т о н и к а д а тоо&shy;тек катмарларынын алгачкы жаткан абалынан козголуп өзгөрүшү. Ал жер кыртышындагы тек&shy;тоникалык кыймылдардан, магманын аракетинен, ме&shy;таморфизм ж-а экзогендик процесстердин (мөң&shy;гүлөрдүн жылышы, жер көчкү, карст, агын суу эрозиясы ж. б.) таасиринен жүрөт. Дислокация жалпы&shy;сынан бүктөлүү (пликативдүү) дислокация ж-а сынып ажыраган  дислокация деп бөлүнөт. Бүктөлүү  дислокация эки кап&shy;талдан кысылган тоо тек катмарларынын ар кандай түрдө ж-а көлөмдө ийилип бүктөлүшү&shy;нөн, сынып ажыраган Дислокация тик ылдый же өйдө багыттагы күчтүн натыйжасында тоо тек кат&shy;марларынын сынып ажырашынан пайда болот. Багыты боюнча радиустук (Жердин радиусуна жа&shy;рыш тик багытталган күчтөн ылдый жылышуу) ж-а горизонттук же тангенстик (горизонт багы&shy;ты боюнча болгон күчтөн туура же өйдө жылы&shy;шуу) дислокация деп ажыратылат, ошондой эле к. ''Тектони&shy;калык жылышуулар.'' [[Категория:3-том, 86-170 бб]]