ЗООЛОГИЯ барагынын баштапкы кодун көрүү

<b type='title'>ЗООЛО&#769;ГИЯ</b> (<i>зоо...</i> ж-а <i>...логия)</i> – жаныбарлар ж-дөгү илим; <i>биологиянын</i> негизги бөлүгү. Жа&shy;ныбарлардын келип чыгышын, көп түрдүүлүгүн ж-а алардын бөлүнүшүн, о. эле жер бетинде та&shy;ралышын, айлана-чөйрө м-н байланышын, жашоо-тиричилигин, түзүлүшүн, өөрчүшүн үйрө&shy;төт. Бир топ ил. тармакка: <i>жаныбарлар морфо&shy;логиясы, анатомия</i> (жаныбарлардын ички ж-а сырткы түзүлүшү)<i>, гистология, цитология</i> (мик&shy;роскоптук структурасы) ж-а <i>эмбриология</i> (алар&shy;дын жекече өөрчүшү) бөлүнөт. Жаныбарлардын түрдүү топтогу формаларын салыштырып, та&shy;рыхый өөрчүү процессиндеги негизги өзгөргүчтүк закон ченемин жаныбарлардын салыштырма анатомиясы ж-а эмбриологиясы, организмдин жекече өөрчүшүндө ички ж-а сырткы себептер&shy;дин маанисин эксперименттик морфология изил&shy;дейт. З. <i>физиология, биохимия, экология, зоо&shy;география</i> ж. б. илимдер м-н байланыштуу. Систематика, о. эле З. тармактары (протозоо-

логия – бир клеткалуулар, гельминтология – мите курттар, <i>энтомология</i> – курт-кумурска, <i>ихтиология –</i> балыктар, орнитология – канат&shy;туулар, териология – сүт эмүүчүлөр ж-дөгү ж. б.) пайда болду. З. <i>ботаника</i> м-н бирдикте жалпы маселелерди чечет. Жаныбарлар ж-дөгү маалы&shy;маттар илгертен эле белгилүү болгон. Аларды сыпаттаган ж-а адамдын турмушундагы маани&shy;си ж-дөгү ад-ттар байыркы Кытай, Индия ж. б.
өлкөлөрдө пайда болгон. З. б-ча алгачкы маа&shy;лыматтар грек философу Аристотелге таандык. <i>Кайра жаралуу</i> доорундагы саякаттар, ачы&shy;лыштар европалыктарга жаңы ачылган жерлер&shy;деги жаныбарлардын ар түрдүүлүгүн изилдөөгө мүмкүндүк берген. З-нын өнүгүшүнө К. <i>Линней</i>, Ж. <i>Ламарк</i>, Ч. <i>Дарвин</i> ж. б. илимпоздор зор салым кошкон. 17-к-да микроскоптун жасалы&shy;шына байланыштуу майда организмдер ачы&shy;лып, алардын түзүлүшүн изилдөө башталган. Жөнөкөйлөр ж-дөгү изилдөөлөрдөн алардын үй жаныбарларына, адамга оору козгогуч экенди&shy;ги белгилүү болду. Ичеги көңдөйлүүлөр, үлүлдөр, рак сымалдар, ийне терилүүлөр ж. б-ды изилдөө океан, көлмөлөрдү иликтөөгө байланыштуу. <i>Кенелер</i>, оору таратуучулар адамга, жаныбар&shy;ларга ж-а а. ч-на зыян келтиргендиктен, өсүм&shy;дүк, жаныбар ж-а адамга мителик кылуучу курттарды изилдөө <i>гельминттердин</i> таралуу закон ченемин, физиологиясын, экологиясын ж. б. маселелерди чечүүгө шарт түздү. А. ч. зы&shy;янкечтерине каршы чараларды иштеп чыгуу ж-а пайдалууларын көбөйтүү үчүн курт-кумурс&shy;каны изилдөө милдети келип чыкты. Омуртка&shy;луулардын ичинен балыктар, канаттуулар ж-а сүт эмүүчүлөр терең изилденген. З. жаныбарлар&shy;дын таралышын, санын жөнгө салуунун, кор&shy;гоонун ж-а айыл ж-а токой чарба зыянкечтерин жок кылуунун ил. негизи болуп эсептелет. З-лык изилдөөлөрдү түрдүү өлкөлөрдө ИАлардын зоол. ин-ттары, музейлер, зоол. коомдор, ЖОЖдор&shy;дун тийиштүү кафедралары жүргүзөт.


Ад.: Жизнь животных: В 7 т. 2-е изд. М., 1983–
1989; <i>Хадорн Э., Венер Р.</i> Общая зоология. М., 1989.
[[Категория:3-том, 449-543 бб]]