ИХЭТУАНЬ КӨТӨРҮЛҮШҮ барагынын баштапкы кодун көрүү

<b type='title'>ИХЭТУА&#769;НЬ КӨТӨРҮЛҮШҮ</b> – Чыгыш, Түн. ж-а Түн.-Чыгыш Кытайдагы дыйкандар м-н шаар кембагалдарынын чет өлкөлүк зомбулукка кар&shy;шы 1899–1901-жылдардагы көтөрүлүшү. Жашы&shy;руун Ихецюань диний коомунун демилгеси м-н
чыгып, кийин анын отряддары ихэтуандар (ади&shy;леттик ж-а ынтымак отряддары – көтөрүлүштүн аты ушундан) деп аталган. Көтөрүлүш чет өл&shy;көлүк экспансияга бөтөнчө дуушарланган Шань&shy;дун провинциясында башталып, 1900-ж. борб.<br>
Чжили провинциясына тараган. Цин өкмөтүнүн кээ бир мүчөлөрү ихэтуандардын аркасы м-н Кытайды чет өлкөлүк мамлекеттерден бошотуу&shy;га аракеттенип, ихэтуандардын лидерлери м-н (Ли Лайчжун, Чжан Дэчэн ж. б.) бириккен. Ихэтуандар чынында кыйла жерде бийликти көзөмөлдөп, Шаньси, Манжурияны алган соң,
өкмөт аскерлеринин колдоосу м-н 13–14-июнда Пекинге кирген да, элчилер кварталын 56 күн камап турган. Ошол кезде Германия элчиси К. фон Кеттелер өлтүрүлгөн. 1900-ж. 17-июнда Улуу Британия, Германия, АКШ, падышалык


Россия ж. б. мамлекеттер Кытайга <i>интервен&shy;ция</i> жасап, алардын аскерлери Таку (Дагу) пор&shy;тун ээлеген. Ихетуандар м-н бириккен Цин
өкмөтү 21-июнда Япония, падышалык Россия, Улуу Британия, Франция, АКШ, Германия, Ита&shy;лия ж-а Австрия-Венгрия мамлекеттерине согуш жарыялаган. Россия, Улуу Британия, Франция, АКШ ж-а Япония мамлекеттеринин аскери (54 миң адам) 1900-ж. 14-июлда Тяньцзинди алып, андан көп узабай Пекинге аттанган ж-а 14-августта аны алып, баш командачысы немис фельдмаршалы Вальдерзенин келиши м-н кый&shy;мылдын очокторуна ж-а тынч жаткан калкка жазалоочу отряддар жиберилген. Цин өкмөтү&shy;нүн өкүлдөрү Сианга качкан. Көтөрүлүш негизи&shy;нен 1901-ж. басылгандан кийин (ал айрым жер&shy;лерде 1902-ж. да уланган), чет өлкө мамлекет&shy;тери Кытайга басмырлаган «Жыйынтык про&shy;токолун» таңуулап, 1939-ж. чейин Кытай алар&shy;га 1 млрд лян төлөп бермек болгон. И. к. им&shy;пералисттердин Кытайга басып киришине кар&shy;шы кытай дыйкандары м-н шаар кембагалда&shy;рынын чаржайыт күрөшүнүн маанилүү этабы болгон.


Ад.: Восстание ихэтуаней. Документы и материалы. М., 1968; <i>Калюжная Н. М.</i> Восстание ихэтуаней (1898–1901). М., 1978; <i>Непомнин О. Е.</i> История Китая: эпоха Цин. XVII – нач. XX в. М., 2005.
[[Категория:3-том, 673-784 бб]]