БӨЛЧӨК: нускалардын айырмасы
No edit summary |
No edit summary |
||
| 1 сап: | 1 сап: | ||
'''БӨЛЧӨК ''' а р и ф м е т и к а л ы к – 1дин бир же бир нече барабар бөлүктөрүн (үлүштөрүн) туюндурган сан. Бөлчөк ''a b'' (же ''a/b'') символу менен жазылат, мында ''а'' ж-а ''b'' – бүтүн сандар. Бөлчөктүн бөлүмү ''b'' канча барабар бөлүккө бөлүнгөнүн, ал эми алымы ''a'' ошол бөлүктөрдөн канчоо алынганын көрсөтөт. | '''БӨЛЧӨК ''' а р и ф м е т и к а л ы к – 1дин бир же бир нече барабар бөлүктөрүн (үлүштөрүн) туюндурган сан. Бөлчөк ''a/b'' (же ''a/b'') символу менен жазылат, мында ''а'' ж-а ''b'' – бүтүн сандар. Бөлчөктүн бөлүмү ''b'' канча барабар бөлүккө бөлүнгөнүн, ал эми алымы ''a'' ошол бөлүктөрдөн канчоо алынганын көрсөтөт. Эгер бөлчөктүн алымы бөлүмүнөн кичине болсо, анда ''a/b'' бөлчөгү дурус бөлчөк, тескерисинче болсо буруш бөлчөк, бөлүмү 10 санынын даражасы түрүндө көрсөтүлгөн бөлчөк ондук бөлчөк деп аталат. Эгер ''a/b'' бөлчөгүнүн алымын жана бөлүмүн бир эле санга көбөйтсөк, бөлчөктүн чоӊдугу өзгөрбөйт. Ошондуктан, каалагандай ''a/b'' ж-а ''c/d'' бөлчөктөрүн бирдей бөлүмгө келтирсе болот. Мындан сырткары, бөлчөктүн алымын жана бөлүмүн бир эле санга бөлүп, аны кыскарта алабыз. Натыйжада каалаган бөлчөктү кыскарбас бөлчөк түрүндө көрсөтсө болот. Бөлүмдөрү бирдей ''a/b'' ж-а ''c/b'' бөлчөктөрүн төмөнкү эреже боюнча кошуп, кемитебиз:<br/>''b/ṯṰṰ''<br/>''a c''<br/>''d''<br/>''c''<br/>''b''<br/>''a'' | ||
<br/> .Бөлүмдөрү ар түрдүү ''a/b'' ж-а ''c/d'' Бөлчөктөрүн кошуп, кемитүү үчүн аларды жалпы бөлүмгө келтирүү, башкача айтканда ''b'' ж-а ''d'' сандарынын эӊ кичине жалпы бөлүнүүчүсүн табуу керек. | <br/> .Бөлүмдөрү ар түрдүү ''a/b'' ж-а ''c/d'' Бөлчөктөрүн кошуп, кемитүү үчүн аларды жалпы бөлүмгө келтирүү, башкача айтканда ''b'' ж-а ''d'' сандарынын эӊ кичине жалпы бөлүнүүчүсүн табуу керек. | ||
[[Category: 2-том]] | [[Category: 2-том]] | ||
10:20, 4 Декабрь (Бештин айы) 2024 -га соңку нускасы
БӨЛЧӨК а р и ф м е т и к а л ы к – 1дин бир же бир нече барабар бөлүктөрүн (үлүштөрүн) туюндурган сан. Бөлчөк a/b (же a/b) символу менен жазылат, мында а ж-а b – бүтүн сандар. Бөлчөктүн бөлүмү b канча барабар бөлүккө бөлүнгөнүн, ал эми алымы a ошол бөлүктөрдөн канчоо алынганын көрсөтөт. Эгер бөлчөктүн алымы бөлүмүнөн кичине болсо, анда a/b бөлчөгү дурус бөлчөк, тескерисинче болсо буруш бөлчөк, бөлүмү 10 санынын даражасы түрүндө көрсөтүлгөн бөлчөк ондук бөлчөк деп аталат. Эгер a/b бөлчөгүнүн алымын жана бөлүмүн бир эле санга көбөйтсөк, бөлчөктүн чоӊдугу өзгөрбөйт. Ошондуктан, каалагандай a/b ж-а c/d бөлчөктөрүн бирдей бөлүмгө келтирсе болот. Мындан сырткары, бөлчөктүн алымын жана бөлүмүн бир эле санга бөлүп, аны кыскарта алабыз. Натыйжада каалаган бөлчөктү кыскарбас бөлчөк түрүндө көрсөтсө болот. Бөлүмдөрү бирдей a/b ж-а c/b бөлчөктөрүн төмөнкү эреже боюнча кошуп, кемитебиз:
b/ṯṰṰ
a c
d
c
b
a
.Бөлүмдөрү ар түрдүү a/b ж-а c/d Бөлчөктөрүн кошуп, кемитүү үчүн аларды жалпы бөлүмгө келтирүү, башкача айтканда b ж-а d сандарынын эӊ кичине жалпы бөлүнүүчүсүн табуу керек.