ВИЛАЯТ-И ФАКИХ

ВИЛАЯТ-И ФАКИХ (персче: мыйзамды билген уламанын башкаруусу, бийлиги) – мусулман жамаатында бийликтин имамдан имамга му­расталып өтүп турушун туура деп эсептеген шийит жол-жобосу. Анда имам-вали өзгөчө жөндөмдүүлүккө ээ болгондуктан, Кудай аны бийлик жүргүзүү үчүн койгон делет. Ал үчүн он экинчи имамдык «кайып болгонуна» байланыш­туу, ал жокто жамаатты жетектеп, Кудайдын эркин ж-а имамдын көрсөтмөлөрүн калайыкка жеткирип турган анын өкүлү бүтүндөй жамаат­ка таанылган, эң абройлуу, бардыгын билген, кынтыксыз, мужтахид (мусулман, сопулук­-юридикалык илимдин жогорку даражасына эгедер адам) болушу керек. Көпчүлүк шийит уламала­ры м-н диний жетекчилер абалкы ислам мез­гилинде имам Халифатты жетектеген сымал, диний ж-а саясий бийликтин башында жогор­ку мужтахид туруп, ислам мамлекетинин таг­дырын чечүүнү өз колуна алуусу абзел деп эсептешкен. Вилаят-и факихтин жол-жобосу тууралуу алда канча жалпыланган түрдө аятолла Хо­мейнинин «Ислам бийлиги» аттуу китебинде баяндалган. Бул жол-жобонун идеялары азыр­кы Ирандын конституциясын иштеп чыгууда теориялык негиз болгон.

М. Абдылдаев.