БАЛБАЛДАР: нускалардын айырмасы
No edit summary |
No edit summary |
||
| 1 сап: | 1 сап: | ||
'''БАЛБАЛДАР '''- көчмен түрк урууларына тие­шелүү жылмаланып иштетилбей эле тигинен ор­нотулган таш мамычалар. Орхон жана енисей рун жазууларында «балбал» деп жоокердин согуш талаасында өлтүргөн душманына атап орнотул­ган кой таш айтылат. Балбалдар түшүнүгү жана анын жасалыш өзгөчөлүгү таш ''айкелдерден'' (к. ''Ай­кел'') кескин айырмаланат. Таш айкелдер ба­йыркы түрк маданиятын чагылдырган искусство үлгүсү эсептелинип, анда аны жасаган уста каар­мандын тыш келбетин, баш кийимин, кемер жана жоо куралы сыяктуу белгилерди ташка чегүүгө аракет жасаган. Балбалдар өлтүрүлгөн душман­га атап коюлгандыктан, ага көркөм шөкөт берүүнүн кажети деле болгон эмес. Ошондуктан байыркы түрктөрдүн журт башчыларына, баа­тыр жоокерге багышталып, адегенде таш айкелдер орнотулуп, андан соң адамдын колу тийбе­ген жана көркөмдөлүп | '''БАЛБАЛДАР '''- көчмен түрк урууларына тие­шелүү жылмаланып иштетилбей эле тигинен ор­нотулган таш мамычалар. Орхон жана енисей рун жазууларында «балбал» деп жоокердин согуш талаасында өлтүргөн душманына атап орнотул­ган кой таш айтылат. Балбалдар түшүнүгү жана анын жасалыш өзгөчөлүгү таш ''айкелдерден'' (к. ''Ай­кел'') кескин айырмаланат. Таш айкелдер ба­йыркы түрк маданиятын чагылдырган искусство үлгүсү эсептелинип, анда аны жасаган уста каар­мандын тыш келбетин, баш кийимин, кемер жана жоо куралы сыяктуу белгилерди ташка чегүүгө аракет жасаган. Балбалдар өлтүрүлгөн душман­га атап коюлгандыктан, ага көркөм шөкөт берүүнүн кажети деле болгон эмес. Ошондуктан байыркы түрктөрдүн журт башчыларына, баа­тыр жоокерге багышталып, адегенде таш айкелдер орнотулуп, андан соң адамдын колу тийбе­ген жана көркөмдөлүп иштетилбеген жумуру таш­тар коюлган. Рун жазууларында, айрыкча кытай жазма булактарында белгиленгендей: «эгер ал бир адам өлтүрсө, анда бир таш коюлат... Айрымдардын мындай таштары жүзгө, кээде миңге жетет». Рун жазма эстеликтеринин эч би­ринде Балбалдар аталышы көркөмдөлүп иштетилген айкел деп берилбейт жана аларда айтылган маа­лымат түрмөгүндө Балбалдар деп - кодура, кой таш ар­кылуу душмандын образын туюнтуу байкалат. | ||
''М. Кожобеков.'' | |||
[[Файл:Бабалар.jpg|left|thumb|Кыргызстандагы «Балбал» таштар]] | [[Файл:Бабалар.jpg|left|thumb|Кыргызстандагы «Балбал» таштар]] | ||
[[Файл:Байыр.jpg|thumb|300x300px|Байыркы «Балбал» таштар]] | [[Файл:Байыр.jpg|thumb|300x300px|Байыркы «Балбал» таштар]] | ||
[[Файл:Балбалдар.jpg|center|thumb|317x317px]] | [[Файл:Балбалдар.jpg|center|thumb|317x317px]] | ||
[[Category: 2-том, 1-69 бб]] | [[Category: 2-том, 1-69 бб]] | ||
09:22, 13 Февраль (Бирдин айы) 2025 -га соңку нускасы
БАЛБАЛДАР - көчмен түрк урууларына тиешелүү жылмаланып иштетилбей эле тигинен орнотулган таш мамычалар. Орхон жана енисей рун жазууларында «балбал» деп жоокердин согуш талаасында өлтүргөн душманына атап орнотулган кой таш айтылат. Балбалдар түшүнүгү жана анын жасалыш өзгөчөлүгү таш айкелдерден (к. Айкел) кескин айырмаланат. Таш айкелдер байыркы түрк маданиятын чагылдырган искусство үлгүсү эсептелинип, анда аны жасаган уста каармандын тыш келбетин, баш кийимин, кемер жана жоо куралы сыяктуу белгилерди ташка чегүүгө аракет жасаган. Балбалдар өлтүрүлгөн душманга атап коюлгандыктан, ага көркөм шөкөт берүүнүн кажети деле болгон эмес. Ошондуктан байыркы түрктөрдүн журт башчыларына, баатыр жоокерге багышталып, адегенде таш айкелдер орнотулуп, андан соң адамдын колу тийбеген жана көркөмдөлүп иштетилбеген жумуру таштар коюлган. Рун жазууларында, айрыкча кытай жазма булактарында белгиленгендей: «эгер ал бир адам өлтүрсө, анда бир таш коюлат... Айрымдардын мындай таштары жүзгө, кээде миңге жетет». Рун жазма эстеликтеринин эч биринде Балбалдар аталышы көркөмдөлүп иштетилген айкел деп берилбейт жана аларда айтылган маалымат түрмөгүндө Балбалдар деп - кодура, кой таш аркылуу душмандын образын туюнтуу байкалат.
М. Кожобеков.
