ДЕКАРТ: нускалардын айырмасы
vol_3>KadyrM No edit summary |
No edit summary |
||
| (One intermediate revision by one other user not shown) | |||
| 1 сап: | 1 сап: | ||
'''ДЕКА́РТ''' (Descartes) Рене (лат. ысмы Картезий; Cartesius) (31.3. 1596, Лаэ, Турень – 11.2.1650, Стокгольм) – француз философу, математик, физик ж-а физиолог, | '''ДЕКА́РТ''' (Descartes) '''Рене''' (лат. ысмы Картезий; Cartesius) (31.3. 1596, Лаэ, Турень – 11.2.1650, Стокгольм) – француз философу, математик, физик ж-а физиолог, европалык | ||
[[File:ДЕКАРТ66.png | thumb | none]] | [[File:ДЕКАРТ66.png | thumb | none]] | ||
рационализмдин негиз са­луучусу, «Ойлоном, демек, бармын» деген формуланын автору. Анын философия­сынын негизин: эки башта­лышка таянган – жан ж-а дене дуализми түзөт. | рационализмдин негиз са­луучусу, «Ойлоном, демек, бармын» деген формуланын автору. Анын философия­сынын негизин: эки башта­лышка таянган – жан ж-а дене дуализми түзөт. Декарт ма­терияны боштукту ээлеген нерселер ж-а мейкиндик ка­тары эсептеп, ал эми мате­риянын кыймылын нерселердин механикалык орун ко­торуулары деп түшүндүргөн. Негизги философиялык чы­гармалары: «Метод тууралуу ой жүгүртүүлөр» (1637), «Философия башаты» (1644). Декарттын фи­лософиясынын негизин жан м-н дене, «ойлоо­чу» м-н «тулку» (протяженность) түпөзөктөрүнүн (субстанцияларынын) ''дуализми'' түзөт. «Геомет­рия» деген эмгеги (1637) математикага чоӊ жаӊылык алып келген. Декарттын математикага координаталар ыкмасын кийрүүнү сунуш кылы­шы дифференциал ж-а интеграл эсептөөлөрүн түзүүгө негиз болгон. Тегиздиктеги анализдик геометрияга негиз салып, алгебра м-н геометри­янын байланышын аныктаган. Сан огунун жар­дамы м-н рационалдык сандарга геометриялык түшүнүк берген. Геометриялык фигураларды теӊдеме аркылуу ту­юнткан. Математикага «функция» түшүнүгүн киргизип, тамга м-н белгилөөнү ж-а алар м-н болгон амалдын эрежесин өнүктүргөн. Декарттын фи­лософия, математика, физика, физиология ж. б. илим тармактарына кошкон салымы зор. | ||
(субстанцияларынын) ''дуализми'' түзөт. «Геомет­рия» деген эмгеги (1637) математикага чоӊ жаӊылык алып келген. | |||
Чыг.: Рассуждение о методе с приложением: «Диоп­трика», «Метеоры», «Геометрия». М., 1953. Соч.: В 2 т. М., 1989–1994. | Чыг.: Рассуждение о методе с приложением: «Диоп­трика», «Метеоры», «Геометрия». М., 1953. Соч.: В 2 т. М., 1989–1994. | ||
[[Category: 3-том, 5-85 бб]] | [[Category: 3-том, 5-85 бб]] | ||
08:00, 27 Март (Жалган куран) 2025 -га соңку нускасы
ДЕКА́РТ (Descartes) Рене (лат. ысмы Картезий; Cartesius) (31.3. 1596, Лаэ, Турень – 11.2.1650, Стокгольм) – француз философу, математик, физик ж-а физиолог, европалык
рационализмдин негиз салуучусу, «Ойлоном, демек, бармын» деген формуланын автору. Анын философиясынын негизин: эки башталышка таянган – жан ж-а дене дуализми түзөт. Декарт материяны боштукту ээлеген нерселер ж-а мейкиндик катары эсептеп, ал эми материянын кыймылын нерселердин механикалык орун которуулары деп түшүндүргөн. Негизги философиялык чыгармалары: «Метод тууралуу ой жүгүртүүлөр» (1637), «Философия башаты» (1644). Декарттын философиясынын негизин жан м-н дене, «ойлоочу» м-н «тулку» (протяженность) түпөзөктөрүнүн (субстанцияларынын) дуализми түзөт. «Геометрия» деген эмгеги (1637) математикага чоӊ жаӊылык алып келген. Декарттын математикага координаталар ыкмасын кийрүүнү сунуш кылышы дифференциал ж-а интеграл эсептөөлөрүн түзүүгө негиз болгон. Тегиздиктеги анализдик геометрияга негиз салып, алгебра м-н геометриянын байланышын аныктаган. Сан огунун жардамы м-н рационалдык сандарга геометриялык түшүнүк берген. Геометриялык фигураларды теӊдеме аркылуу туюнткан. Математикага «функция» түшүнүгүн киргизип, тамга м-н белгилөөнү ж-а алар м-н болгон амалдын эрежесин өнүктүргөн. Декарттын философия, математика, физика, физиология ж. б. илим тармактарына кошкон салымы зор.
Чыг.: Рассуждение о методе с приложением: «Диоптрика», «Метеоры», «Геометрия». М., 1953. Соч.: В 2 т. М., 1989–1994.