ДАРЫ ӨСҮМДҮКТӨР

ДАРЫ ӨСҮМДҮКТӨР – ме­дицина м-н ветеринарияда оору же ылаӊды дарылоо, алдын алуу максатында пайдалануучу өсүмдүктөр. Алардын дарылык касиети курамындагы алколоиддер, гликозиддер, витаминдер ж. б. заттардын болушуна негизделген. Дары өсүмдүктөрдүн түрдүү органдарындагы таасир бе­рүүчү заттардын курамы ж-а саны жыл мезгилине, өсүмдүктүн жашына, өскөн жерине байланыштуу өзгө­рөт. Дары заттар өсүмдүктүн бүчүрүндө, жалбырагында же сабагында, мөмөсүндө же гүлүндө, тамырында же ка­быгында ж. б. органдарын­да топтолот. Ошондуктан өсүмдүктүн дары зат­тар чогулган бөлүгүн гана жыйнап алуу керек. Активдүү заттар ар кайсы органдарында ар баш­ка убакытта жыйналгандыктан аларды чогул­туу мезгили чоӊ мааниге ээ. Тамыр-сабак, та­мыр, түймөктөр эрте жазда ж-а күзүндө казы­лып алынат. Бүчүрдү ачыла электе чогултуу ке­рек. Кабыкты жазында катый электе сыйрып алат. Жалбырак богок пайда болуу, гүлдөө мез­гилинде чогултулат. Бул сырьёлор дары даяр­доочу уюмдарга өткөрүлөт. Кыргызстанда дары өсүм­дүктөрүнөн бака жалбырак, адырашман, карын-

1 – теӊге гүл

2 – сары чай чөп

3 – адонис

4 – чочко жаӊгак

5 – кызыл оймок гүл

6 – атропа (белладонна)

7 – алоэ

8 – мээр чөптүн тамыры

9 – гүлкан

10 – меӊдубана

дыз, апийим, мышык тамыр, ит мурун, даргын, долоно, зире, мээр чөп, кийик от, жаӊгак, бөрү карагат, жалбыз, чычырканак, меӊдубана, чекен­де ж. б. кеӊири таралган. Дары өсүмдүктөрү адамдын орга­низмине тийгизген таасири боюнча бир нече топ­ко бөлүнөт. Алар борбордук нерв, жүрөк-кан тамыр, дем алуу, ичеги-карын системаларына, боор, өт, бөйрөк ж-а заара жолдорунун ооруларын дары­лоочу, спазмды жазуучу ж-а ооруну басаӊда­туучу, кан токтотуучу, мите курттарга каршы, гинекология, дерматологияда практикада колдонулу­учу болуп айырмаланат.

Ад.: Машковский М. Д. Лекарственные средства. 7-е изд., 1–2 раздел. М., 1972; Алтымышев А. Лекар­ственные богатства. Ф., 1974. С. Абдрасулов.