ДИНА

ДИ́НА Нурпейисова (1861, Казакстан, Жаңы­кала р-ну – 31. 1. 1955, Алматы) – домбрачы, күүчү, композитор, казак мад-тынын көрүнүктүү ишмери, Казак эл арт. (1944). Д. 8–9 жашында домбра чертүүнү үйрөнгөн. Курмангазы м-н жо­лугушуусу (1870) чыг-лык жолунда чечүүчү роль ойногон. Курмангазы Д-нын талантына көңүлү толуп, ага чоң үмүт артат, өзүнө шакирт кы­лып алат. Д. устатынан күүчүлүк-аткаруучулук өнөрүнүн өзгөчөлүктөрүн, стилин, чеберчилигин өздөштүрүп, мектебинен өтүү Д-нын домб­рачылык өнөрүн өргө көтөрөт. Ал өзү да күү чы­гара баштайт. Д-нын алгачкы «Булбул», «Бай­жума», «Көгөнтүп» аттуу күүлөрүндө элдин

күүчүлүк салты ачык-айкын сезилет. Д-нын чыг-лыгы­нын такшалышы, күүчүлүк­аткаруучулук өнөрүнүн өр­күндөшү совет дооруна туш келди. 1937-ж. Элдик өнөр­поздордун респ. кароосунда 1-байгеге ээ болгон, 1939-ж. Москвада өткөн элдик му­зыка аспаптарында атка­руучулардын бүткүл союздук

кароосунда 1-орунду ээлеп, «Домбранын Жамбы­лы» аталган. Анын салтанаттуу, өзгөчө бир шаттыкка толгон «Той баштары», көркөм ыр­гактуу «Булбулу» м-н «Асемкоңуру» – жагым­дуу үн, терең мазмун м-н жаңы багыттагы казак күүлөрүнө негиз салган чоң табылга. Күүчү мез­гил чындыгын чыгармаларында бийик чабыт, толкундатуучу сезим м-н күүгө салды («Жеңиш», «Эне аманаты», «Сегизинчи март», «Саанчы», «Эмгек баатыры» ж. б.). Курмангазынын, Дав­леткерейдин, Түркештин салтын өнүктүрүп, өз мезгилиндеги казак күүчүлүк өнөрүн жаңы би­йиктикке көтөрдү. Анын чыг-лыгы, чеберчили­ги тууралуу А. Жубанов, Г. Бисенова, Ж. Рсал­дин ж. б. изилдөөчүлөр жазды. С. Бакбергенов­дун «Кайран энем» (1963) романы, башка көптө­гөн эмгектер жаралды. Д-нын аты муз. мектеп­терге, шаар көчөлөрүнө коюлган. 1996-жылдан жыл сайын домбрачы жаш өспүрүм кыздар ара­сында Д. атн. «Булбул домбра» аттуу респ. ка­роо өткөрүлөт. Д. эки Эмгек Кызыл Туу ордени ж-а медалдар м-н сыйланган.

Ад.: Казактардын музыкалык маданияты. А.-А., 1957; Жубанов А. Гасырлар пернеси (Кылымдар кы­лы). А.-А., 1975; Ахметова М., Ерзакович Б., Жуба­нов А. Советтик Казакстандын музыкасы. А.-А., 1975. Ч. Жумагулов.