ЕЛЬЦИН

Е́ЛЬЦИН Борис Николаевич [1. 2. 1931, Урал (азыркы Свердлов) облусу, Талица району, Бутка

кыштагы – 23. 4. 2007, Москва] – россия­лык партиялык ж-а мамлекеттик ишмер; РФтин алгачкы президенти [10. 7. 1991 (25. 12. 1991- жылга чейин РСФСРдин) – 31.12. 1999]. Урал по­литехникалык институтун бү­түргөн. 1968–76-жылдарда КПССтин Сверд­лов обкомунун ку­рулуш бөлүмүнүн башчысы, секрета­ры, 1976-жылдан 1-секретары, 1985–87-жылдарда Моск­ва шааркомунун 1-секретары. М. С. Горбачёв жүргүзгөн реформаларга (к. Кайра куруу) кар­шы болгондугуна байланыштуу 1987-жылы иши­нен алынып, СССРдин мамлекеттик курулуш министр­лигинин төрагасынын орун басарлыгына да­йындалган. 1989-жылы СССР, 1990-жылы РСФСР эл депутаты. 1990-жылы КПССтин 28-съездинде Ком­партиянын мүчөлүгүнөн баш тарткан. 1990– 91-жылдарда РСФСР Жогорку Советинин төрагасы, 1991–99-жылдарда РСФСРдин Президенти болуп иште­ген. 1991-жылы августта өзгөчө абал боюнча мамлекеттик комитеттин (ГКЧП) ишмердүүлүгүнө каршы чыккан демократиялык күчтөрдү жетектеген (к. Август кризи­си, 1991). Ельциндин демилгеси м-н РФтин демократиялык жаӊы конституциясы кабыл алынып (12. 12. 1993), Мамлекеттик Дума шайланган. 1994–96-жылдарда Рос­сия м-н анын курамындагы Чечен Республикасынын ор­тосундагы согушка байланыштуу сынга алын­ган. Экономикалык реформаларды жүргүзүүдө кемчилик­терди кетирген. Ельциндин бааларды либералдашты­руу боюнча указы (2. 1. 1992) өлкөдөгү инфляция­ны эӊ жогорку деӊгээлге жеткирген (гиперин­фляция). Экономиканы көтөрүү үчүн Россия башка мамлекеттерден чоӊ кредиттерди алып, 1998-жылы Россиянын тышкы карызы 170 млрд долларды түзгөн. Ельцин 1991-жылы декабрда Украина ж-а Беларусиянын жетекчилери м-н бирдикте СССРди таркатып, КМШны түзүү жөнүндөгү Беловежа макулдашуусунун демилгечиси. АКШ пре­зиденти Ж. Буш м-н СНВ-1 (стратегиялык-ча­буул коюучу куралданууну чектөө; 1991), СНВ-2 (1992), достук, кызматташуу ж-а бири бирине жардам көрсөтүү жөнүндө (1992), ошондой эле Ташкентте КМШнын 6 мамлекети м-н коллективдүү кооп­суздук жөнүндө (1992), ЕС м-н кызматташуу жөнүндө (1994) келишимдерди түзгөн. 1999-жылы НАТОнун Югославиядагы агрессиясына каршы чыккан. 1996-жылы Россия АСЕАНдын толук укуктуу ше­риктеши болуп, 1997-жылы «Өнүккөн 7 мамлекет» уюмуна кирген. 1999-жылы ыктыярдуу түрдө пре­зиденттик кызматын В. В. Путинге өткөрүп бер­ген. Ленин, 1-даражадагы «Ата Мекен алдында сиӊирген эмгеги үчүн» ж. б. ордендер м-н сый­ланган. Кыргыз-Славян университетине ысмы ыйга­рылып, Ысык-Көлдүн жээгине эстелиги тургу­зулган.