ЕРЕНАК БЕК

ЕРЕНАК БЕК , Я р н а к, Я р а н а к, Е р е­ н я к – Сибирь кыргыздарынын башчысы (1660– 87-жылдар). Алтысар беги Ишей-Мергендин уулу, Номчи-бектин небереси. Улуу агасы Айкан Юрукту аманат туткун катары Москва шаарынан билим алып, Иван деген ат м-н чокундурулуп, кийин Красноярскиге келип, Еренак бекке каршы бир нече жолу аскердик жүрүш уюштурган. Еренак бек бы­тыранды болгон кыргыз улустарын ж-а кыш­тым аймактарын «Кыргыз өлкөсү», «Кыргыз жери» этностук-саясий бирикмесине айланткан. 20 жылдан ашуун Красноярск, Кузнецк, Томск, Енисей ж. б. орус кыштактарына коркунуч туудуруп турган. Анын бардык аракети Түштүк Сибирдеги «Кыргыз өлкөсүн» сактап турууга жумшалып, тышкы саясатында Жуӊгарияга ыктап, Россия­га каршы болгон. Сеӊге-Тайша м-н Еренак бектин Красноярскиге жасаган чабуулу учурунда (1667) казак-орустардын 375 кишиден турган аскер бөлүгү оор жоготууга учураган Кыргыз жеринин ортосу болгон Абакан дарыясы Енисейге куйган жер­деги Тагар аралындагы красноярдык казак-орустар салышкан чыӊдоону 1675-жылы курчоого алып, өрттөп жиберет. 17-кылымдын 2-жарымында Цин империясы моӊгол хандыктарын баш ийдирип, аларды жуӊгарларга (калмактарга) каршы ту­курганда, Галдан Бошокту-хан 1687-жылы Кыр­гыз өлкөсүнөн жардамга аскер чакырат. Жар­дамга келген Еренак бек 600дөн ашуун адамы м-н Ал­тайдагы Чулушман дарыясынын жогорку агымына жакын моӊголдор койгон буктурмага туш кел­ген. Беттешүү учурунда Еренак бек ж-а анын 300дөн ашуун жоокери м-н Алтыр улусунан 150 адам курман болот. 1688-жылы Алтай жүрүшүнө катыш­кан Кызылдын жасоолу Откул моӊголдор м-н беттешүүдөн кийин кыргыз жерине 30дай гана адам кайтып келгенин орус бийлигине бил­дирген.

Ад.: Жумагулов Ч. Эпиграфика Киргизии. Вып. 1. Ф. 1963; Бутанаев В. Я., Бутанаева И. И. Хакасский исторический фольклор. Абакан, 2001; Бутанаев В. Я., Худяков Ю. С. История енисейских кыргызов. Абакан, 2000; Бутанаев В. Я. Этническая культура хакасов. Абакан, 1998.

О. Каратаев.