ЖЕРДИН ГРАВИТАЦИЯЛЫК ТАЛААСЫ: нускалардын айырмасы
vol3>KadyrM No edit summary |
No edit summary |
||
| (One intermediate revision by one other user not shown) | |||
| 1 сап: | 1 сап: | ||
<b type='title'>ЖЕРДИН ГРАВИТАЦИЯЛЫК ТАЛААСЫ</b> – оор­дук күчүнүн талаасы; Жердин өзүнө тартуу ж-а | <b type='title'>ЖЕРДИН ГРАВИТАЦИЯЛЫК ТАЛААСЫ</b> – оор­дук күчүнүн талаасы; Жердин өзүнө тартуу ж-а | ||
анын суткалык айланышынан пайда болуучу борбордон четтөөчү күч м-н шартталган таби­гый күчтөрдүн мейкиндиги. Ал оордук күчү ж-а анын потенциалы м-н мүнөздөлөт (к. <i>Гравимет­рия). Бүткүл дүйнөлүк тартылуу закону</i> | анын суткалык айланышынан пайда болуучу борбордон четтөөчү күч м-н шартталган таби­гый күчтөрдүн мейкиндиги. Ал оордук күчү ж-а анын потенциалы м-н мүнөздөлөт (к. <i>Гравимет­рия). Бүткүл дүйнөлүк тартылуу закону</i> боюнча жер бетиндеги бардык заттар ж-а массалар жерге тартылып турат. Ошондуктан өйдө ыргытыл­ган таш кайра жерге түшөт. Тартылуу күчү өтө алыс аралыкка (мис., Айга, Күнгө ж. б.) чейин таасир этет. Ошонун натыйжасында Ай Жер­ди, Жер Күндү айланат. Тартылуу күчү адамга азырынча белгисиз гравитациялык толкундар­дын таасиринен келип чыгат. Жер бетинде тар­тылуу күчү Жердин айлануусунан пайда болгон борбордон четтөөчү күчтүн каршылыгына учу­рап азаят. Ал о о р д у к к ү ч ү деп аталат. Оордук күчүнүн ылдамдануусу гал (лук бузулат. Алар рельефтин ар кандай болу­шунан, тоо тек катмарларынын курамдык өз­гөрүшүнөн ж-а жер кыртышындагы калыңдык­тын ар түрдүүлүгүнөн ж-а жер кыртышынын кыймылынан келип чыгышы мүмкүн. Жердин тарыхында оордук күчү бир калыпта туруктуу болбогондугу да аныкталган. Оордук күчүнүн | ||
өзгөрүшү г р а в и т а ц и я в а р и о м е т р и сыяктуу сезгич приборлор м-н өлчөнөт. Оордук күчүнүн өзгөрүшү байкалган жер кыртышынын аймактары г р а в и т а ц и я а н о м а л и я­с ы деп аталат. Ал оң ж-а терс гравитация аномалиясына бөлүнөт. Жер шарында эң жо­горку терс аномалия (366 <i>мГал</i>) Атлантика океа­нында (Пуэрто-Рико чуңкурунда), оң аномалия (270 <i>мГал</i>) Филиппинде байкалган. Жер бетин­де гравиметриялык өлчөөлөрдүн негизинде изил­денген аймактагы оордук күчтүн изолиниялар м-н көрсөтүлгөн мааниси атайын г р а в и м е т­р и я л ы к к а р т а л а р г а түшүрүлөт. Алар кендерди издөө ж-а чалгындоо иштеринде ке­ңири колдонулат (к. <i>Гравиметриялык чалгын­доо ыкмасы</i>). О. эле Ж. г. т. гравитациянын көптөгөн маселелерин чечүү, Жер тулкусун аныктоо ж. б. учурларда пайдаланылат. | өзгөрүшү г р а в и т а ц и я в а р и о м е т р и сыяктуу сезгич приборлор м-н өлчөнөт. Оордук күчүнүн өзгөрүшү байкалган жер кыртышынын аймактары г р а в и т а ц и я а н о м а л и я­с ы деп аталат. Ал оң ж-а терс гравитация аномалиясына бөлүнөт. Жер шарында эң жо­горку терс аномалия (366 <i>мГал</i>) Атлантика океа­нында (Пуэрто-Рико чуңкурунда), оң аномалия (270 <i>мГал</i>) Филиппинде байкалган. Жер бетин­де гравиметриялык өлчөөлөрдүн негизинде изил­денген аймактагы оордук күчтүн изолиниялар м-н көрсөтүлгөн мааниси атайын г р а в и м е т­р и я л ы к к а р т а л а р г а түшүрүлөт. Алар кендерди издөө ж-а чалгындоо иштеринде ке­ңири колдонулат (к. <i>Гравиметриялык чалгын­доо ыкмасы</i>). О. эле Ж. г. т. гравитациянын көптөгөн маселелерин чечүү, Жер тулкусун аныктоо ж. б. учурларда пайдаланылат. | ||
| 6 сап: | 6 сап: | ||
Ад.: <i>Грушинский Н. П</i>. Теория фигуры Земли. 2-е изд. М., 1976; <i>Цубои Т</i>. Гравитационное поле Земли. М., 1982; <i>Молоденский М. С.</i> Гравитационное поле. Фигура и внутреннее строение Земли. М., 2001. [[Категория:3-том, 327-448 бб]] | Ад.: <i>Грушинский Н. П</i>. Теория фигуры Земли. 2-е изд. М., 1976; <i>Цубои Т</i>. Гравитационное поле Земли. М., 1982; <i>Молоденский М. С.</i> Гравитационное поле. Фигура и внутреннее строение Земли. М., 2001. [[Категория:3-том, 327-448 бб]] | ||
08:28, 18 Июнь (Кулжа) 2025 -га соңку нускасы
ЖЕРДИН ГРАВИТАЦИЯЛЫК ТАЛААСЫ – оордук күчүнүн талаасы; Жердин өзүнө тартуу ж-а анын суткалык айланышынан пайда болуучу борбордон четтөөчү күч м-н шартталган табигый күчтөрдүн мейкиндиги. Ал оордук күчү ж-а анын потенциалы м-н мүнөздөлөт (к. Гравиметрия). Бүткүл дүйнөлүк тартылуу закону боюнча жер бетиндеги бардык заттар ж-а массалар жерге тартылып турат. Ошондуктан өйдө ыргытылган таш кайра жерге түшөт. Тартылуу күчү өтө алыс аралыкка (мис., Айга, Күнгө ж. б.) чейин таасир этет. Ошонун натыйжасында Ай Жерди, Жер Күндү айланат. Тартылуу күчү адамга азырынча белгисиз гравитациялык толкундардын таасиринен келип чыгат. Жер бетинде тартылуу күчү Жердин айлануусунан пайда болгон борбордон четтөөчү күчтүн каршылыгына учурап азаят. Ал о о р д у к к ү ч ү деп аталат. Оордук күчүнүн ылдамдануусу гал (лук бузулат. Алар рельефтин ар кандай болушунан, тоо тек катмарларынын курамдык өзгөрүшүнөн ж-а жер кыртышындагы калыңдыктын ар түрдүүлүгүнөн ж-а жер кыртышынын кыймылынан келип чыгышы мүмкүн. Жердин тарыхында оордук күчү бир калыпта туруктуу болбогондугу да аныкталган. Оордук күчүнүн өзгөрүшү г р а в и т а ц и я в а р и о м е т р и сыяктуу сезгич приборлор м-н өлчөнөт. Оордук күчүнүн өзгөрүшү байкалган жер кыртышынын аймактары г р а в и т а ц и я а н о м а л и яс ы деп аталат. Ал оң ж-а терс гравитация аномалиясына бөлүнөт. Жер шарында эң жогорку терс аномалия (366 мГал) Атлантика океанында (Пуэрто-Рико чуңкурунда), оң аномалия (270 мГал) Филиппинде байкалган. Жер бетинде гравиметриялык өлчөөлөрдүн негизинде изилденген аймактагы оордук күчтүн изолиниялар м-н көрсөтүлгөн мааниси атайын г р а в и м е тр и я л ы к к а р т а л а р г а түшүрүлөт. Алар кендерди издөө ж-а чалгындоо иштеринде кеңири колдонулат (к. Гравиметриялык чалгындоо ыкмасы). О. эле Ж. г. т. гравитациянын көптөгөн маселелерин чечүү, Жер тулкусун аныктоо ж. б. учурларда пайдаланылат.
Ад.: Грушинский Н. П. Теория фигуры Земли. 2-е изд. М., 1976; Цубои Т. Гравитационное поле Земли. М., 1982; Молоденский М. С. Гравитационное поле. Фигура и внутреннее строение Земли. М., 2001.