ЖӨТӨЛ

ЖӨТӨЛ – дем алуу органдарынын (коко, ке­киртек, бронх, өпкө) ооруларынын негизги бел­гиси. Дем алуу жолунун былжыр челинин сез­генүүсүнөн, какырык же бөтөн нерсе дүүлүк­түргөндө пайда болот. Кээде дем алуу жолу дүү­лүкпөй эле сүйрү мээдеги жөтөл борбору козголуп, рефлекстик жөтөл пайда болот. Мындай жөтөл корк­кондо, уялганда ж. б. байкалат. Жөтөл кургак (ка­кырыксыз) ж-а какырыктуу болуп бөлүнөт. Жөтөлдө терең дем алып, бронх же бүт дем алуу булчуңдары чыңалат; үн жылчыгы жабылып, көөдөндүн ички басымы жогорулайт. Үн жыл­чыгы кайра ачыла баштаганда аба күч м-н сырт­ка чыгат да, өзү м-н кошо өпкөдөн какырык же бөтөн нерселерди ала чыгат. Бул дем алуу жо­лун тазалайт ж-а жагымдуу таасир этет. Бирок узакка созулган, бат-бат жөтөлүү организмге зы­яндуу. Кээде өтө узакка ж-а катуу жөтөлгөндө кө­күрөк ачышып, дем кыстыгат, оорулуунун алы кетип, уйкусу качат, өпкөгө аба толот. Фарин­гитте кулкун ачышып, кычышып, оорулууну кыйнаган кургак жөтөл болот. Коко (ларингитте) же кекиртек (трахеит) катары учурунда күркүл­дөп, тынбай жөтөлөт, үн байламталары сезген­генде, кырылдаган жөтөл, көк жөтөлдө туталак жөтөл болот. Жөтөлдө суткада бөлүнгөн какырыктын өлчөмү ар кандай болуп, кээде бир нече стакан­га жетиши мүмкүн (мисалы, бронхоэктазда). Аны врач гана дарылайт. Жөтөлдү жок кылуу же же­ңилдетүү үчүн негизги ооруну (бронхит, өпкөнүн сезгениши ж. б.) дарылоо керек. Какырыктуу жөтөлдө какырык начар бөлүнсө, какырык чыга­руучу заттар сунуш кылынат; көкүрөктүн жо­гору жагына горчичник коюу, ар кандай мине­ралдуу суу, бал кошулган ысык сүт берүү, бутка ысык ванна, көкүрөккө компресс жасоо, оңко коюу кургак жөтөлдү жеңилдетет ж-а оорусун ба­саңдатат.