БАСКТАР: нускалардын айырмасы

Кыргызстан Энциклопедия жана Терминология Борбору дан
Навигацияга өтүү Издөөгө өтүү
vol2_>KadyrM
No edit summary
No edit summary
 
1 сап: 1 сап:
'''БАСКТАР ''' (өздөрүн э у с к а л д у н а к деп аташат) – Түн. Испания ж-а Түш. – Батыш Францияда жашаган эл. Испаниянын Баскт өлкөсүндө 2,178 млн, Галисияда 2,7 млн, Наваррада 649 946 (2019), Францияда 230 200 киши (2008), о. эле 15 млнго жакын киши Аргентина, Бразилия, Мексика, Венесуэла, Уругвай ж-а АКШда жашашат. Баск, француз ж-а испан тилдеринде сүйлөшөт, католик динин тутушат. Б.– Пиреней ж. а-нда жашаган байыркы элдерден. Б-дын ата-бабалары васкон, вардул, каристи ж. б. уруулар. Б-дын көпчүлүгү арабдардын үстөмдүгүнүн мезгилинде көз каранды эместигин сактап калган. Алар жашаган аймактын түндүгү Францияга (16-к.), түштүгү Кастилия мамлекетинин (15-к-дын аягы – 16-к-дын башы) курамына кошулуп, узак убакыт бою улуттук райондорду борборлоштуруу ж-а күч м-н испандаштыруу саясаты жүргүзүлгөн. Б. баскынчыларга каршы тынымсыз күрөшүп, өздөрүнүн үрп-адатын, салтын, тилин, мад-тын сактап калган. 1931–39-ж. Испан рев-ясы улуттук кыймылдын жаӊы жогорулашына алып келген. 1936-ж. автономиялык район түзүлүп, ал Б. өлкөсү деп аталган, бирок Франконун фашисттик аскерлери басып алгандан кийин (1937-ж. июнь) автономиясы жоюлган. 1940–50-ж. калктын 20–25% гана эне тилинде сүйлөшсө, 1970-ж. эне тилинде мектептер ачылып, андан ары маданий өнүгүүгө багыт алышкан. 1980-ж. Б. өлкөсү, кийин Наварра автономиялык статуска ээ болушту. Б. негизинен мал чарбачылык, жүзүм өстүрүүчүлүк м-н кесип кылышып, таштан салынган эки же үч кабаттуу, балкондуу үйлөрдө жашашат. Аялдар алтын, күмүштөн жасалган кооздуктарды, кыска кара куртка, көгүлтүр көйнөк кийип, көкүрөгүнө дайыма алтын, күмүштөн жасалган кооздуктарды, шуру, мончокторду, башына жибек бант тагынышкан. Кыздары кенен жеӊдүү ак көйнөктүн сыртынан корсаж кийишкен. Эркектери багалеги тизесине чейин жеткен кыска кара шым, күмүш топчулуу куртка ж-а жилет, көйнөк, чапела (берет – баш кийим) кийишип, кур тагынышкан. Тамак-ашы негизинен эт, сүт, дан азыктары ж-а жашылча-жемиштер.
'''БАСКТАР ''' (өздөрүн э у с к а л д у н а к деп аташат) – Түндүк Испания жана Түштүк – Батыш Францияда жашаган эл. Испанияда 2,178 млн, Галисияда 2,7 млн, Наваррада 649 946 (2019), Францияда 230 200 киши (2008), ошондой эле 15 млнго жакын киши Аргентина, Бразилия, Мексика, Венесуэла, Уругвай жана АКШда жашашат. Баск, француз жана испан тилдеринде сүйлөшөт, католик динин тутушат. Басктар – Пиреней жарым аралында жашаган байыркы элдерден. Басктардын ата-бабалары васкон, вардул, каристи ж. б. уруулар. Басктардын көпчүлүгү арабдардын үстөмдүгүнүн мезгилинде көз каранды эместигин сактап калган. Алар жашаган аймактын түндүгү Францияга (16-кылым), түштүгү Кастилия мамлекетинин (15-кылымдын аягы – 16-кылымдын башы) курамына кошулуп, узак убакыт бою улуттук райондорду борборлоштуруу жана күч менен испандаштыруу саясаты жүргүзүлгөн. Басктар баскынчыларга каршы тынымсыз күрөшүп, өздөрүнүн үрп-адатын, салтын, тилин, маданиятын сактап калган. 1931–39-жылдарда Испан революциясы улуттук кыймылдын жаӊы жогорулашына алып келген. 1936-жылы автономиялык район түзүлүп, ал Басктар өлкөсү деп аталган, бирок Франконун фашисттик аскерлери басып алгандан кийин (1937-жыл, июнь) автономиясы жоюлган. 1940–50-жылдарда калктын 20–25% гана эне тилинде сүйлөшсө, 1970-жылы эне тилинде мектептер ачылып, андан ары маданий өнүгүүгө багыт алышкан. 1980-ж. Басктар өлкөсү, кийин Наварра автономиялык статуска ээ болушту. Басктар негизинен мал чарбачылык, жүзүм өстүрүүчүлүк менен кесип кылышып, таштан салынган эки же үч кабаттуу, балкондуу үйлөрдө жашашат. Аялдар алтын, күмүштөн жасалган кооздуктарды, кыска кара куртка, көгүлтүр көйнөк кийип, көкүрөгүнө дайыма алтын, күмүштөн жасалган кооздуктарды, шуру, мончокторду, башына жибек бант тагынышкан. Кыздары кенен жеӊдүү ак көйнөктүн сыртынан корсаж кийишкен. Эркектери багалеги тизесине чейин жеткен кыска кара шым, күмүш топчулуу куртка жана жилет, көйнөк, чапела (берет – баш кийим) кийишип, кур тагынышкан. Тамак-ашы негизинен эт, сүт, дан азыктары жана жашылча-жемиштер.<br/>''Ш. Керимова.''<br/>
<br/>''Ш. Керимова''
<br/>
[[File:БАСКТАР29.png | thumb | <center>Альбокада ойноп жаткан баск.</center>]]
[[File:БАСКТАР29.png | thumb | <center>Альбокада ойноп жаткан баск.</center>]]
[[Category: 2-том]]
[[Category: 2-том]]

05:14, 8 Апрель (Чын куран) 2024 -га соңку нускасы

БАСКТАР (өздөрүн э у с к а л д у н а к деп аташат) – Түндүк Испания жана Түштүк – Батыш Францияда жашаган эл. Испанияда 2,178 млн, Галисияда 2,7 млн, Наваррада 649 946 (2019), Францияда 230 200 киши (2008), ошондой эле 15 млнго жакын киши Аргентина, Бразилия, Мексика, Венесуэла, Уругвай жана АКШда жашашат. Баск, француз жана испан тилдеринде сүйлөшөт, католик динин тутушат. Басктар – Пиреней жарым аралында жашаган байыркы элдерден. Басктардын ата-бабалары васкон, вардул, каристи ж. б. уруулар. Басктардын көпчүлүгү арабдардын үстөмдүгүнүн мезгилинде көз каранды эместигин сактап калган. Алар жашаган аймактын түндүгү Францияга (16-кылым), түштүгү Кастилия мамлекетинин (15-кылымдын аягы – 16-кылымдын башы) курамына кошулуп, узак убакыт бою улуттук райондорду борборлоштуруу жана күч менен испандаштыруу саясаты жүргүзүлгөн. Басктар баскынчыларга каршы тынымсыз күрөшүп, өздөрүнүн үрп-адатын, салтын, тилин, маданиятын сактап калган. 1931–39-жылдарда Испан революциясы улуттук кыймылдын жаӊы жогорулашына алып келген. 1936-жылы автономиялык район түзүлүп, ал Басктар өлкөсү деп аталган, бирок Франконун фашисттик аскерлери басып алгандан кийин (1937-жыл, июнь) автономиясы жоюлган. 1940–50-жылдарда калктын 20–25% гана эне тилинде сүйлөшсө, 1970-жылы эне тилинде мектептер ачылып, андан ары маданий өнүгүүгө багыт алышкан. 1980-ж. Басктар өлкөсү, кийин Наварра автономиялык статуска ээ болушту. Басктар негизинен мал чарбачылык, жүзүм өстүрүүчүлүк менен кесип кылышып, таштан салынган эки же үч кабаттуу, балкондуу үйлөрдө жашашат. Аялдар алтын, күмүштөн жасалган кооздуктарды, кыска кара куртка, көгүлтүр көйнөк кийип, көкүрөгүнө дайыма алтын, күмүштөн жасалган кооздуктарды, шуру, мончокторду, башына жибек бант тагынышкан. Кыздары кенен жеӊдүү ак көйнөктүн сыртынан корсаж кийишкен. Эркектери багалеги тизесине чейин жеткен кыска кара шым, күмүш топчулуу куртка жана жилет, көйнөк, чапела (берет – баш кийим) кийишип, кур тагынышкан. Тамак-ашы негизинен эт, сүт, дан азыктары жана жашылча-жемиштер.
Ш. Керимова.

Альбокада ойноп жаткан баск.